آنچه از روایات و بیانات ائمه طاهرین علیهم السلام به دست می آید نشانگر اینست که خداوند متعال در خصوص گناهانی که جنبه حق الله دارند بسیار رئوف و مهربان است و به زبان عامیانه خدا به دنبال بهانه برای بخشش گناهان است.
لکن درباره گناهانی که حق الناس محسوب می شوند به هیچ عنوان مسامحه ای در کار نیست! تنها در صورتی این گناهان بخشیده می شود که صاحب حق رضایت دهد یا ببخشد.

البته حق الناس یا همان حق مردم، مصادیق مختلفی دارد که مهمترین آنها حقوق مادی و معنوی است. حقوق مادی شامل بدهکاری ها ی مادی است و حق الناس معنوی شامل غیبت، تهمت و… است که در صورت عدم بخشش و رضایت صاحب حق، خداوند از فرد خاطی نخواهد گذشت.

امام باقر علیه السلام در خصوص اهمیت پرداخت دِین و بدهی ای که بر ذمّه انسان است می فرمایند:
«كُلُّ ذَنْبٍ يُكَفِّرُهُ الْقَتْلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا الدَّيْنَ فَإِنَّهُ لَا كَفَّارَةَ لَهُ إِلَّا أَدَاؤُهُ أَوْ يَقْضِيَ صَاحِبُهُ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي لَهُ الْحق.»
«كشته شدن در راه خدا كفاره هر گناهى است، بجز بدهكارى كه كفاره‏ اش منحصر است در اينكه:
۱- خود بدهكار آن را بپردازد؛
۲- يا رفيقش از جانب او پرداخت كند؛
۳- يا طلبكار از حق خود بگذرد.»
(۲)
سه نکته کوتاه:
* پرداخت بدهی و احترام به حق مردم به قدری در دین اسلام اهمیت دارد که بنا به فتوای مشهور فقها می توان حتی نماز واجب را برای ادای بدهی شکست. (۲)

** طلبکار حق دارد وقتی مهلت پرداخت بدهی رسید آن را طلب کند و اگر طلب نماید پرداخت بدهی بر بدهکار واجب شرعی می شود و باید از راهی که قادر است آن را ادا کند ولو به فروش اموال و سرمایه باشد.

*** دین کامل دینی است که به همه جوانب توجه داشته باشد لذا هرچند پرداخت بدهی بر بدهکار واجب است ولی اگر توان بازپرداخت ندارد قرآن به طلبکار توصیه کرده که به او مهلت دهد:
«وَإِن کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَی‏ مَیسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُوا خَیرٌ لَکمْ إِن کنْتُمْ تَعْلَمُونَ‏؛ و اگر بدهکار قدرت پرداخت نداشته باشد، به او تا هنگام توانایی مهلت دهید (و در صورتی که به هیچ وجه توان پرداخت ندارد) برای خدا به او ببخشید، بهتر است اگر (منافع این کار را) بدانید.» (۳)

پی نوشت:
۱- الخصال شیخ صدوق ، ج‏۱
۲- البته شکستن نماز در این صورت شروطی دارد از جمله اینکه:
الف. طلبکار، در طلب خود تعجیل داشته باشد.
ب. نمازگزار در بین نماز نتواند بدون شکستن نماز، دین خود را پرداخت کند.
ج. وقت نماز تنگ نیست؛ یعنى می‌تواند پس از پرداخت بدهى، نماز را در وقت آن بخواند.
۳- سوره بقره، آیه ۲۸۰

یک متخصص تغذیه گفت: التهاب لثه، باقی ماندن غذا بین دندان‌ها، عفونت‌های تنفسی، سینوزیت، مشکلات گوارشی، بیماری دیابت، استفاده از غذاهای گوگرددار مثل سیر و پیاز و استعمال سیگار از علل شایع بوی بد دهان است که قابل پیشگیری و درمان است.
این متخصص تغذیه اضافه کرد: استفاده منظم از مسواک، نخ دندان، دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده حفره دهان، درمان عفونت‌های تنفسی و سینوزیت، درمان التهاب معده و درمان دیابت به طور قابل ملاحظه‌ای بوی بد دهان را کاهش می‌دهند.

شمس نورایی افزود: در ماه مبارک رمضان بویی که در دهان روزه‌داران ایجاد می‌شود، می‌تواند ناشی از عوامل غیرقابل پیشگیری شامل خالی بودن معده و خشکی دهان باشد و به علت کاهش جریان بزاق دهان که هنگام روزه‌داری پیش می‌آید، تخمیر مواد غذایی نسبت به ایام عادی بیشتر اتفاق می‌افتد. و توصيه كرد: روزه‌داران با مرطوب نگه‌داشتن دهان و شست وشوي يك تا 2 مرتبه دهان با آب در طول روز، بوي بد دهان را كاهش ‌دهند.
همچنین وی ادامه داد: مصرف زیاد آب و میوه‌های تازه در فاصله افطار تا سحر و پرهیز از مصرف زیاد ادویه، غذاهای چرب، قهوه، نوشیدنی‌های گازدار و بودار، پیاز و سیر، غذاهای پرگوشت و استعمال سیگار در ایام روزه‌داری می‌تواند به طور قابل ملاحظه‌ای از خشکی دهان پیشگیری کرده و بوی بد دهان را کاهش می‌دهد.
این متخصص تغذیه بیان داشت: استفاده از عصاره نعناع یا عرق نعناع قبل از خوابیدن و پس از خوردن سحری می‌تواند در درمان مشکلات گوارشی ناشی از تخمیر مواد غذایی و ایجاد بوی بد دهان کمک ویژه‌ای کند.

شمس نورایی اظهار داشت: مصرف عصاره نعناع، سایر مشکلات گوارشی شامل ورم معده، نفخ، دل‌پیچه، تهوع و کرامپ‌های شکمی که در این ایام شیوع دارد، را نیز درمان می‌کند.

اوّلین نکته در روزه عام، چشیدن گرسنگی و تشنگی ظاهری است.دلیلش هم این است یک موقعی کنار دست انسان نیست، انسان نمی خورد امّا یک وقتی کنار دستت هست تا تشنه شدی آب می خوری امّا حالا خدا می گوید: آب هست امّا نخور! هیچ کس هم در خانه نیست و تنهایی. می توانی کنار شیر بروی و آب بخوری امّا نمی خوری؛ چون فرمان پروردگار عالم است - برای همین هم می گویند پروردگار عالم فرمود: تنها عبادتی که جزایش را خودم می دهم، روزه است- و فقط زمانی می فهمی که داری این فرمان را اطاعت می کنی یا خیر که تشنه ای. یعنی اطاعت انسان، موقعی که تشنه است، ظهور پیدا می کند. اگر تشنه نشوم و بگویم از صبح روزه گرفتم و تا غروب هم تشنه نشدم، معلوم نمی شود که نفسم پیروز شده یا اراده ذوالجلال و الاکرام؟!امّا وقتی تشنه شدم و با کار کردنم این تشنگی مدام اضافه شد، معلوم می شود کدام واقعاً پیروزند.

اولیاء می گویند:می خواهید بدانید که این خواسته نفس بوده و خود تشنگی نبوده و عطش کاذب است، ببینید غروب که می شود و نزدیک افطار دیگر احساس تشنگی نمی کنید. صبح رفتی بیرون و کارت را انجام دادی، دو ساعت اوّل تشنه شدی، می گویی: نه، روزه ام. بعد مدام احساس می کنی تشنگی ات زیادتر شده، لبت خشک شده. ظهر که می شود باز عطش بیشتر است. بعدازظهرنفس مدام می گوید: آب می خواهم امّا هنگام غروب آفتاب و اذان مغرب دیگرآن حرص و ولع و عطش نیست چه شد؟! الان که ساعت ها بیشتر گذشته و باید بیشتر تشنه باشی! امّا نفس دون فهمید، می گوید: من می خواستم یک کاری کنم که این روزه را بخورد و جواب به نفسش بدهد امّا دیگر تمام شد. لذا بعد آرام می شوی؛ چون بر نفست پیروز شده ای. پس این شیطان است.معلوم می شود آن حرص بود، آن نفس دون بود که حتّی در حال صیام هم حرص می زند. لذا اولیاء می گویند صیام عام برای این است تا با تشنگی و گرسنگی ظاهری متخلّقمان کند.

خدا آیت الله سیّد عباس ابوترابی فرد (پدر بزرگوار حاج سیّد علی اکبر ابوترابی فرد، آن مرد الهی که حرّ بود و برای همه آن اسرا در آن اسارت ظاهری - که در حقیقت حرّ بودند - پدری می کرد) را رحمت کند. ایشان نقل می کردند که یک کسی محضر حاج شیخ جعفر مجتهدی آمده بود و گفته بود: آقا! یک چیزی بگویید که اگر در جایی غیبت کردند، من آن را گوش ندهم. در این باره روایات خیلی شنیدم و خواندم، امّا یکی چیزی می خواهم که از زبان شما باشد تا آن را ملکه وجودی خود کنم و مدام یاد آن بیفتم که هر جا غیبت شد، دیگر غیبت گوش ندهم.

حاج شیخ جعفر مجتهدی فرموده بودند: نماز می خوانی؟ آن فرد لبخندی زده بود و گفته بود: اگر منظورتان از آن خواندن هاست، خیر، امّا اگر منظورتان همین خواندن عادی است که می خوانم. ایشان گفته بودند: منظورم همین خواندن عادی است، می خوانی؟ آن فرد تعجّب کرده و گفته بود: آقا! به صورت ظاهر یک دولا، راستی می شویم. فرموده بودند: اگر بخوانی، غیبت گوش نمی دهی. گفته بود: آقا! چرا؟ فرموده بودند: تو در نماز می گویی: « مالِک یوْمِ الدِّینِ » آن که مالک است، مالک اعضاء و جوارحت هم هست. اگر یادت بیفتد که تو عبد هستی و مالک، کس دیگری است؛ دیگر اختیار هیچ عضوی از اعضاء و جوارح خودت را نداری. اگر این، ملکه وجود شود، غوغا می شود!

اقباله ذاکر حسینی با تاکید بر مصرف نوشیدنی‌های ولرم در وعده‌های افطار، اظهار کرد: به دلیل طبع سرد بدن لازم است در وعده افطار از نوشیدنی‌های ولرم همراه با مواد دارای قند طبیعی مانند خرما، عسل یا انگور شیرین استفاده شود چرا که این مواد شیرین علاوه بر تنظیم قند خون بدن خاصیت سم‌زدایی نیز دارند.

وی با اشاره به مواد غذایی پیشنهادی در ماه رمضان که به رفع عطش کمک می‌کنند، گفت: دم کردن برگ خشک نعناع و یا مخلوط آن با عسل و تهیه به صورت شربت و نوشیدن آن بین افطار تا سحر موجب رفع تشنگی خواهد شد.

ذاکر حسینی افزود: در میان عرقیات تنها کاسنی خاصیت خنک‌ کنندگی بدن را دارد، از این رو پیشنهاد می‌شود نوشیدنی‌هایی مانند خاکشیر را با کمی کاسنی و گلاب مخلوط و سپس استفاده کرد.

این متخصص طب سنتی، تمبر هندی را به عنوان یکی از مواد غذایی مفید در ماه رمضان معرفی کرد و گفت: خیس کردن تمبر هندی و صاف کردن آن و سپس مخلوط آن با عسل و تهیه به صورت شربت، نوشیدنی مفیدی برای رفع یبوست در ماه رمضان محسوب می‌شود.
وی افزود: می‌توان از دم کرده لیمو عمانی و همچنین مخلوط زردآلوی تازه همراه عسل نیز به عنوان مواد غذایی مناسب جهت رفع عطش و سنگینی معده استفاده کرد.