موضوع انسان شناسی یکی ازاصلی ترین موضوعات قرآن کریم به شمار می رود. خداوند در هول بسیاری ازآیات شریفه قرآن به تحلیل ابعاد وجودی انسان، بایدها و نبایدهای او،  هدف ازخلقت انسان و آسیب شناسی موانع و عوامل مخل بر سر تحقق این هدف می پردازد.

بر اساس آموزه های قرآنی انسان ، مجمع البحرین هستی است که دوجنبه جسمانی با کشش های منفی و روحانی با کشش های متعالی و قابلیت خلیفة اللهی در کنار هم  قرار گرفته‌اند تا در اثر اختیار نفس انسانی سرانجام یکی از دو مسیر انتخاب شده و مسیر رشد و کمال را طی نماید. اما بخش اصیل انسان یعنی روح او ویژگی‌هایی دارد که اساس آنها کرامت است. جلوه‌های کرامت انسان را می‌توان در سه ویژگی خلافت،  تسخیر آسمان و زمین بر انسان و احسن المخلوقین بودن او خلاصه نمود. در مقابل این نقطه اعتلای انسانی،  قرآن کریم سخن از مرحله انحطاط و سقوط انسان نیز به میان آورده و در قالب مفاهیمی چون طبع و ختم قلب،  صرف قلوب،  غلف قلوب،  و قساوت و مرض قلب به تحلیل ویژگی های این مرحله پرداخته است. مفسرین از این مرحله به «اضلال کیفری» تعبیر می کنند؛ مرحله‌ای که انسان مختار با اختیار خود فرصتهای خدایی شدن را از دست داده و به مرز حیوانیت بلکه پست‌تر از آن رسیده و خداوند در این مرحله به اقتضای حکمت خود درهای هدایت را بر روی خرد بسته و ستبرگمراهی را برای او هموار می‌سازد.

خداوند در قالب آیات بسیاری به آسیب شناسی این موضوع پرداخته و عوامل اخلاقی،  اعتقادی و رفتاری متعددی را همچون جهل،  کفر،  نفاق،  ارتداد،  هواپرستی و ارتکاب گناهان کبیره برای این مرحله برشمرده است.

کلید واژه: انسان،  کرامت،  انحطاط،  اضلال کیفری.

لينك كامل مقاله