محقق  : محبوبه ابوطالبی

استاد راهنما:استاد غفوری

چکيده

اعتقادبه «رجعت»يکي ازمسلمات مذهب شيعه ومميزات آن از ديگر فرق اسلامي است که اززمان پيامبر اکرم(صلوات الله عليه وآله) مورد توجه وتاکيد بوده اما درعين حال ،با مخالفت ها وانکارهايي از طرف مخالفان خاندان اهل بيت (عليهم السلام)روبه روبوده که اغلب منشااين مخالفتها تعصب ولجاجت و جهالت آنان مي باشدتاآنجاکه حتي برخي ازآنها وقوع رجعت را غير ممکن مي دانند محقق سعي داردبا بررسي هاي متعددودقيق به اين عقيده مهم ازسلسله مباحت مهدويت به تبين وتوضيح وپاسخ گويي به شبهات اين موضوع بپردازد و بااستفاده از منابع ديني درحوزه ي عقيدتي،حوادثي که درامتهاي گذشته رخ داده وارائه ادله عقلي ونقلي برامکان وضرورت رجعت به ذکر مواردي از وقوع رجعت در همين دنيا پرداخته وازذيدگاه متکلمين شيعه مطرح نموده که رجعت نه تنهاامتناع عقلي ندارد ومخالف سنت حکيمانه ي خداوند در جهان آفرينش ومخالف کتاب و سنت پيامبر اکرم وائمه اطهار (عليهم السلام) نيست بلکه ضرورت حتمي عقلي ونقلي نيزدارد.

 حاجی فشندی عبد صالح و بنده برگزیده حق بوده، عمری را با پاکی، پارسایی و عشق و علاقه به علی(ع) و فرزندان او به ویژه امام عصر(عج) گذرانده و به خاطر سرشت پاک، طینت طیب و صفای باطن، چندین بار توفیق تشرف به محضر آن موعود مهربان را یافته و جمال جمیل یوسف زهرا(ع) را به تماشا نشسته است.

در نقل تشرفات او آنچه قابل توجه و تأمل برانگیز است اینکه آن بزرگوار، فراوان مورد اعتماد و اعتقاد مراجع معظم تقلید و دیگر علما و بزرگان بود و آنان در نقل تشرفات او نه تنها تردید نکرده، او را ستوده و از وی به عنوان دوستدار حقیقی، خالص و مخلص امام عصر(عج) نام برده‌اند.

شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای مانند مرحوم آیت‌الله بهجت، شهید محراب آیت‌الله دستغیب و آیت‌الله ناصری دولت آبادی بر صحت گفتار، درستی کردار، سلامت نفس و پاکی ضمیر مرحوم فشندی شهادت داده‌اند.

از تشرفات نقل شده از او می‌توان فهمید که حاجی فشندی از نظر تحصیلات ظاهری و مراتب علمی در حد متوسط بوده است اما از نظر سلوکی و مقامات معنوی بسی برتر و بالاتر قرار داشته است.

تشرف اول؛ احترام به سادات

مرحوم فشندی، تشرف نخست خود را این گونه برای آیت‌الله شهید دستغیب و مرحوم حاج آقا معین شیرازی نقل کرده است:

قریب ۳۰ سال پیش، برای زیارت اربعین عازم کربلا شدم. آن زمان برای صدور گذرنامه، از هر نفر، چهارصد تومان می‌گرفتند. بعد از اخذ گذرنامه، خانواده ما [همسرم]گفت :«من هم می‌آیم». ناراحت شدم و گفتم :«چرا قبلا نگفتی؟!». خلاصه بدون گذرنامه عیال حرکت کردیم. جمعیت و همراهان ما پانزده نفر می‌شدند که عبارت بود از ۴ مرد و ۱۱ زن. در میان زنان یک پیرزن سید علویه نیز وجود داشت که عمر او ۱۰۵سال بود. این پیر زن علویه با دو نفر از همراهان ما، قرابت و خویشاوندی داشت. با اینکه جابه جایی و انتقال پیر زن علویه خیلی زحمت و گرفتاری داشت اما او را حرکت دادیم و با خود بردیم.

هر چند گذرنامه نداشتیم اما به آسانی از مرز ایران و عراق گذشتیم و قبل از اربعین حسینی(ع) به کربلا مشرف شدیم. بعد از اربعین و پس از زیارت به نجف اشرف رفتیم و بعد از ۱۷ربیع الاول هم قصد زیارت کاظمین و سامرا نمودیم. در این وقت خویشاوندان پیرزن علویه از بردن او به کاظمین و سامرا و جا به جایی وی خیلی اظهار ناراحتی کرده و گفتند: «او را با خود نبریم. در نجف بماند تا برگردیم» اما من گفتم: زحمت این پیرزن و سید علویه با من است شما نگران و ناراحت نباشید!

به اتفاق همراهان به راه افتادیم. ایستگاه قطار کاظمین و سامرا شلوغ بود و همه در انتظار قطار بودند به هر حال با آن جمعیت زیاد تهیه بلیط و اسکان مشکل بود. در این هنگام سیدی عرب ـ که شالی سبز به کمر داشت ـ نزد من آمد و فرمود: «سلام علیکم حاج محمد علی! شماها پانزده نفر هستید؟ عرض کردم: بله! فرمود: این پانزده بلیط را بگیرید و همین جا باشید، من می‌روم بغداد و بعد از نیم ساعت با قطار بر می‌گردم و یک کوپه (اتاق) دربست برای شما نگه می‌دارم. شما از جای خود حرکت نکنید!

قطاری از کرکوک آمد و سید سوار شد و رفت. بعد از نیم ساعت قطاری آمد و جمعیت هجوم آوردند. رفقا و همراهان من خواستند سوار شوند که من مانع شدم و آنها از این حرکت من کمی ناراحت شدند. همه که سوار شدند، آن سید آمد و ما را در یک کوپه دربست سوار قطار کرد. وقتی وارد سامرا شدیم آن سید بزرگوار به من فرمود: شما به اتفاق همراهان به منزل سید عباس خادم بروید!

من نشانی سید عباس خادم را یافتم و نزد او رفته، گفتم ما ۱۵ نفر هستیم، ۶ روز هم در اینجا می‌مانیم و دو اتاق می‌خواهیم. ضمناً هزینه و کرایه محل چقدر می‌شود؟

سید عباس خادم گفت: یک آقای سیدی کرایه ۶ روز شما را به همراه مخارج خوراک و زیارت نامه خوان پرداخت و فرمود: «روزی هم، دو مرتبه شما را به سرداب و حرم ببرم!».

گفتم: آن سید کجاست؟ گفت همین الان از پله‌های ساختمان پایین رفت. فوراً به دنبال سید پایین آمدم اما هر چه گشتم او را ندیدم و نیافتم. دوباره به سید عباس خادم مراجعه کردم و گفتم ـ آن سید هزینه پانزده بلیط را از ما طلبکار بود. نمی‌دانی کجا رفت؟ گفت: من نمی‌دانم! تازه تمام مخارج شما را هم در این ۶ روز پرداخت کرده است!

زیارات کاظمین و سامرا که تمام شد دوباره به کربلا برگشتیم. در کربلا نزد مرحوم آیت‌الله سید مهدی شیرازی ـ از مراجع معظم تقلید ـ رفتم، جریان را برای آقا نقل کردم و درباره بدهی خود به آن سید عرب بزرگوار پرسیدم. مرحوم آیت‌الله شیرازی فکری کردند و بعد فرمودند: در جمع شما از سادات کسی هست؟

عرض کردم: بله، یک پیرزن علویه کهنسالی است!

فرمود: امام زمان(عج) شما را ـ به خاطر احترام به آن پیرزن علویه ـ میهمان کرده است!

مرحوم شهید دستغیب در خاتمه تشرف می‌نویسد: «به نظر حقیر شاید آن سید بزرگوار عرب ـ یکی از «رجال الغیب»یا «ابدال»ـ که ملازم خدمت آن حضرت‌اندـ بوده باشد».

امام باقر(علیه السلام) مى فرمایند:

«أوّل ما ینطق القائم (علیه السلام) حین یخرج هذه الآیة: ( بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین ) ، ثم یقول: أنا بقیة الله وحجته وخلیفته علیکم فلا یسلم علیه مسلم إلاّ قال: السلام علیک یا بقیة الله فى أرضه».

«نخستین سخنى که مهدى(علیه السلام) پس از قیام خود مى گوید این آیه است: ( بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین )، سپس مى گوید: منم بقیة الله وحجت و خلیفه او در میان شما، سپس هیچ کس بر او سلام نمى کند، مگر این که مى گوید: السلام علیک یا بقیة الله فى أرضه». (1)

درست است که در آیه مورد بحث، منظور از «بقیة الله» سود و سرمایه حلال و یا پاداش الهى است ولى هر موجود نافع که از طرف خداوند براى بشر باقى مانده و مایه خیر و سعادت او گردد «بقیة الله» حساب مى شود. تمام پیامبران الهى و پیشوایان بزرگ «بقیة الله» هستند. تمام رهبران راستین که پس از مبارزه با یک دشمن سرسخت براى یک قوم و ملت، باقى مى مانند از این نظر، بقیة الله هستند.

همچنین سربازان مبارزى که پس از پیروزى از میدان جنگ، باز مى گردند، آنها نیز بقیة الله هستند. از آنجا که مهدى موعود(عجل الله تعالى فرجه الشریف) آخرین پیشوا و بزرگترین رهبر انقلابى پس از قیام پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) است، یکى از روشن ترین مصادیق «بقیة الله» مى باشد و از همه به این لقب شایسته تر است. به ویژه که تنها باقى مانده پس از پیامبران و امامان است.

1.به نقل از تفسیر صافى، ذیل آیه فوق.

علت غایی و هدف نهایی خلقت کائنات و پیدایش موجودات، انسان است. در حدیث قدسی آمده است که خداوند فرمود: “ای فرزند آدم همه چیز را برای تو آفریدم و تو را برای خودم".(۱)

هدف از خلقت انسان هر چه که باشد، نتیجه اش به خود او بر می گردد، نه به خداوند که او غنی مطلق است و ممکنات از جمله انسان محتاج او هستند.

امیر المؤمنین (ع) در خطبه معروف همام در این باره می فرماید: “«خداوند سبحان هنگام آفرینش خلق از طاعت و بندگیشان بی نیاز و از معصیت و نافرمانی آنها ایمن بود؛ زیرا معصیت گناهکاران او را زیان ندارد و طاعت فرمانبرداران سودی به او نمی رساند"،(۲) بلکه غرض از امر به طاعت و نهی از معصیت سود بردن بندگان است و اگر با دقت و تعقل به خلقت انسان بنگریم در می یابیم که خداوند رسیدن به خودش را هدف خلقت انسان قرار داده است.

شخصی سوال کرد: یابن رسول الله! پروردگار برای چه مارا خلق کرده است؟ برای اینکه به واسطه ی تخلق عملی پرواز کنید و از ملائکه بالاتر روید که ملائکه خدمت گذار شما شوند، که حضرت فرمودند: “الملائکه خدام شیعتنا"(۳) یعنی ملائکه خدمتگذار شیعیان ما هستند.(۴)

در این میان، می‌توان گفت رسیدن به مقام عبودیت بالاترین هدف آفرینش است، چرا که مراد از بندگی رسیدن به اوج کمال و قله ی سعادت بشری است و انسان کامل کسی است که به جوار و آستان قرب الهی راه یافته و در نتیجه، از رحمت بی‌پایان او بهره‌مند شده است، به این ترتیب انسان به مراتب بالاتری از ملائکه می رود؛ این بهره‌مندی از رحمت الهی، نتیجه عبودیت و رسیدن به مرتبه کمال انسانی است. بنابراین، هدف اصلی از آفرینش انسان عبودیت است.

۱- المنهج القوی، ج ۵، ص ۵۱۶؛ علم الیقین، ج۱، ص۳۸۱، “یابن آدم خلقت الاشیاء لأجلک و خلقتک لأجلی".

۲- “اما بعد ، فإن الله سبحانه و تعالی خلق الخلق حین خلقهم غنیاً عن طاعتهم ، آمناً من معصیتهم ، لأنه لاتضره معصیة من عصاه ، و لاتنفعه طاعة من أطاعه"، نهج البلاغه ترجمه فیض، ص۱۱، خطبه همام.

۳-الکافی ،ج۲،ص۳۳

۴-ز ملک تا ملکوت ،ص۹۳-سخنان آیت الله حق شناس

برای یافتن پاسخ این سوال شاید لازم است به اعمال و رفتار خود بنگریم و ببینیم ائمه معصومین ما وقتی پیروانشان این سوال را از آنان می‌پرسیدند چه پاسخی می‌دادند.

در ادامه چند روایت از ائمه(ع) را در مورد علت وقوع زلزله و نحوه پیشگیری آن مرور می‌کنیم:

رسول خدا(ص) فرمودند: “در امت من زلزله‌ای رخ می‌دهد که در آن ۱۰ هزار، ۲۰ هزار، ۳۰ هزار نفر نابود می‌شوند. (خداوند) آن را برای پرهیزکاران پند، برای مومنان رحمت، و برای کافران عذاب قرار می‌دهد۱".

امام صادق (ع) فرمود: “ای مفضل! بیندیش … اگر کسی گفت: چرا این زمین می‌لرزد؟ (در پاسخ) به او گفته شود: زلزله و مانند آن، پند و هشدارهایی است که مردم را تهدید می‌کند تا رعایت کنند و از گناهان دست بردارند۲".

رسول خدا(ص) در جایی با بیان این‌که “هرگاه دعا اندک شود، بلا نازل گردد۳” فرمودند: “از وقوع غرق یا دفن شدن و مسخ و زلزله چاره‌ای نیست! عرض کردند: ای رسول خدا! آیا در این امت؟ فرمود: آری، هنگامی که زنان خوانندگی کنند، و زنا را حلال شمارند، و ربا خورند، و شکار در حرم را حلال گردانند، و لباس ابریشم پوشند، و مردان به مردان و زنان به زنان بسنده کنند (هم جنس بازی کنند)۴".

آن حضرت در جای دیگر می‌فرمایند: “هر گاه امت من ربا خورند، زلزله و ماه گرفتی رُخ دهد۵".

رسول خدا(ص) همچنین فرمودند: “هرگاه پنج چیز در میان شما فاش شود، پنج چیز به شما راه یابد: هر گاه زنا در میان شما فاش شود، زلزله رخ دهد۶".

در ادامه به دو روایت از پیامبر اکرم(ص) درباره همه گیر بودن عذاب الهی اشاره می‌کنیم: رسول خدا(ص): “هر گاه بنده پنهانی گناه کند، جز گنهکار را آسیب نرساند و هرگاه آشکارا آن را انجام دهد و مورد نکوهش قرار نگیرد، همه را آسیب رساند۷".

“هرگاه مردم منکر را ببینند ولی آن را تغییر ندهند، نزدیک است که خداوند کیفرش را فراگیرشان کند۸".

اما پیشوایان ما همانطور که علت را فرموده‌اند در پاسخ پیروان خود که برای پیشگیری از وقوع بلاها چه باید کرد نیز راه را نشان داده‌اند.

امام صادق (ع) فرمودند: “هر بنده‌ای پیش از آن که خداوند عزوجل بخواهد به خدا رو آورد، خداوند به او رو کند پیش از آن که او بخواهد و هر که به خدا پناه آورد، خدا او را حفظ کند، و خدا به هر که پیش از او رو کند و نگهش دارد برایش باکی نیست وقتی که آسمان بر زمین بیفتد یا چیزی بر زمینیان فرود آید و بلایی آنان را فراگیرد، او در حزب خدا از هر بلایی مصون بماند. مگر نه این است که خداوند عزوجل می‌فرماید: همانا پرهیزکاران در جایگاه امنی هستند۹".

رسول خدا (ص) نیز قرائت سوره زلزال را سفارش کردند و در جایی فرمودند: ” از قرائت آن ملول نشوید؛ زیرا کسی که در مستحباتش آن را قرائت نماید، خداوند عزوجل هرگز زلزله‌ای بدو نرساند و با آن و نیز با صاعقه و آفتی از آفات دنیا نمیرد تا این که به طور عادی بمیرد۱۰".

امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: “هر کس از بلایی که به او می‌رسد بترسد و درباره دفع آن به دعا برخیزد خداوند هرگز آن بلا را بدو نشان ندهد۱۱".

آخرین فرستاده الهی بر روی زمین حضرت محمد(ص) همچنین توصیه کردند: “هر آینه بلا به بنده نزدیک می‌گردد، آن گاه بنده از خدا عافیت می‌خواهد و خدا را یاد می‌کند و عافیت را حفظ می‌کند. و دعا و بلا تا روز رستاخیز با هم توافق دارند۱۲".

و در پایان امام صادق (ع) می‌فرمایند: ” به هر که زلزله برخورد کرد این دعا را بخواند: « ای خدایی که آسمان‌ها و زمین را نگاه می‌دارد تا نیفتد. و اگر بیفتد بعد از او هیچ کس آن‌ها را نگاه نمی‌دارد، اوست بردبار آمرزنده! بر محمد وخاندانش درود فرست و بدی را از ما بازدار؛ چرا که تو بر هر چیز توانایی۱۳".

آن حضرت فرمودند: “هر که هنگام خواب آن را بخواند، خانه بر سراو فرو نریزد ان‌شاءالله".

منابع:

۱- کنز العمال: ج ۴۱ ص ۵۶۷ ح ۳۹۶۱۵

۲- میزان الحکمة: ج ۱ ص ۵۹

۳- مستدرک الوسائل:ج ۵ ص ۱۷۹ ح ۵۶۱۶

۴- مستدرک الوسائل: ج ۶ ص ۱۸۸ ح ۶۷۳۷)

۵- کنز العمال: ج ۱۴ ص ۲۸۰ ح ۳۸۷۳۱

۶- وسائل الشیعة (آل البیت): ج ۹ ص ۲۶ ح ۱۱۴۳۱

۷- وسائل الشیعة (آل البیت): ج ۹ ص ۳۱ ح ۱۱۴۴۸

۸- کنزالعمال: ج ۳ ص ۷۰ ح ۵۵۳۵

۹- ثواب الأعمال: ص ۱۲۹

۱۰- بحارالانوار: ج۵۶ ص ۳۵۶

۱۱- الدعوات: ص ۲۱ ح ۲۲

۱۲- کنزالعمال: ج ۲ ص ۷۶ ح ۳۲۰۸

۱۳- کنز العمال: ج ۱ ص ۴۷۹ ح ۲۰۹۴