عنوان: مشورت در قرآن
پزوهشگر: زهرا اسماعیلی
استاد راهنما: حسین غفوری
سال دفاع: تابستان 1385

از آنجا كه انسان مدني بالطبع آفريده شده و نيازمند ارتباط با ديگران است خداوند حكيم در پاسخ به اين نياز فطري بشر و براي اينكه بهتر و سريعتر راه صحيح سعادت را بيابد در قرآن كريم طريق مشورت و همفكري را براي او باب كرد.
مشورت در امور مختلف و پيشبرد كارها با روحيه شورايي يك از اخلاق هاي پسنديده و تأييد شده از جانب شرع مقدس اسلام است و خداوند با امر به شوري حتي پيامبر )صلّي الله عليه و آله( و ائمه اطهار )عليهم السلام( را كه عقل كل بودند ملزم به مشورت با ياران خود كرده است تا ارزش و جايگاه مشورت را براي همگان مشخص سازد و راه خودرأيي و استبداد را بر همگان ببندد.
اما حكمت الهي اقتضا مي كند به جهت حفظ شريعت خطوط قرمز و حد و حدودي هم براي اين امر مشخص شده باشد كه در ضمن اين تحقيق و دقت در آيات قرآن مشخص شد كه مشورت چه ضرورت و لزومي دارد. فوايد و ابعاد ، چهارچوب و روند صحيح آن چگونه است و في الجمله چنين بيان مي شود كه مشورت يعني فرايند بحث و گفتگو دربارة ارزيابي يك عمل يا رويداد و انسان از اين طريق مي تواند بسياري از مسائل زندگي فردي و اجتماع خود را حل نمايد.

این پایان نامه شامل 5 فصل است فصل اول با بررسي آيات نازل شده در باب مشورت حدود و چهارچوب مشورت از ديدگاه قرآن را بيان نموده و مشخص مي سازد كه مشورت در امور الهي يا توقيفي ممنوع است و حتي پيامبر )صلّي الله عليه و آله( هم حق دخالت در امور الهي و تغيير احكام و دستورات آن را ندارد. اما در امور مربوط به انسانها و در مسائل مختلف زندگي فردي و اجتماعي آنها ، بهترين پشتيبان و تنها راه رسيدن به سعادت مشورت شناخته شده است و در سايه مشاوره با افراد عالم ، عاقل خيرخواه و با تجربه ـ چه زن باشد چه مرد ـ روابط انساني گسترش يافته و فرهنگ و تمدن بشري شكل مي گيرد. عقول مردم رشد پيدا مي كند و در نتيجه مسلط بر سرنوشت خويش مي شوند.

در فصل دوم و سوم اهميت مشورت در خانواده و اجتماع بيان شده و نقش آن در قبل و بعد از ازدواج و باز خورد مشورت در اجتماع نقش شورا و مشورت در حكومت و سياست پرداخته شده است و آنچه از اين مباحث نتيجه مي شود اين است كه مشورت در خانواده پايه و اساس روابط انساني فرد است و اگر اين اصل در خانواده به خوبي رعايت شود بسياري از مشكلات و بحرانهاي روحي و فشارهاي رواني كه افراد از آن رنج مي برند از بين مي رود. و در نتيجه افرادي سالم ، با نشاط و با اراده وارد اجتماع مي شود و با استواري و استحكام خانواده ، جامعه نيز از ثبات و نشاط برخوردار شده گام در مسير پيشرفت مي گذارد و از گرايش به تك روي ، تفرقه و استبداد رهايي مي يابد و افراد در مي يابند كه با حركت شورايي و اتحاد و همفكري مي ‌توان بزرگ ترين مشكلات جهاني را حل نمايند.
اما چون يكي از اركان مهم جامعه اسلامي رهبري و امامت است ، فصل چهارم به بررسي مشورت در امر امامت اختصاص داده شد تا مشخص شود كه اولين اشتباه مسلمانان در شناخت جايگاه مشورت و عدم آگاهي در استفاده درست از اين اصل سرنوشت ساز چه مصيبتي را بر جهان اسلام وارد آورد.
در فصل آخر با بيان سيره ائمه معصومين )عليهم السلام( در مشورت با اصحاب ، به علل مشورت پيامبر )صلّي الله عليه و آله( با مردم اشاره خواهد شد و در پايان با بررسي رساله حقوق امام سجاد )عليه السلام( به بيان حق مشير و مستشير از لسان مبارك ايشان پرداخته مي شود.