«دوری از لهو و لعب» لازمه رسیدن انسان به کمال

توجه به انسان و مقام و منزلت او در فرهنگ اسلامی ریشه در آموزه‌های اسلامی دارد. همچنین آیات بسیاری از قرآن کریم و روایات اسلامی درباره جایگاه انسان به طور عام و انسان‌های برتر به طور خاص سخن گفته‌اند.

بشر حتی با وجود قانونِ بدون اخلاق نمی‌تواند زندگی ایده‌آل و سعادتمندی را درک کند و در این مسأله اسلام به عنوان دین کامل و جامع بهترین دستورات اخلاقی را برای زندگی زیبا دارد که فراگیری آن برای هر فرد مؤمنی لازم و ضروری است.

در حدیث معروفى از پیامبر اکرم(ص) می‌خوانیم: إنَّما بُعِثتُ لاُتَمِّمَ مَکارِمَ الخلاقِ؛ من تنها براى تکمیل فضائل اخلاقى مبعوث شده‌‏ام.

در حدیث دیگری از امیرالمؤمنین(ع) آمده است: اگر ما امید و ایمانى به بهشت و ترس و وحشتى از دوزخ، و انتظار ثواب و عقابى نمى‌‏داشتیم، شایسته بود به سراغ فضائل اخلاقى برویم، چرا که آنها راهنماى نجات و پیروزى و موفقیت هستند.

آنچه در ادامه می‌خوانید سخنانی از آیت‌الله جوادی آملی پیرامون اخلاق اسلامی است که در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد:

به امام صادق علیه‌السلام عرض کردند که امام بعد از شما کیست؟ فرمود: «[مَن] لَا یَلْهُو وَ لَا یَلْعَب»؛ کسی که اهل بازی نیست؛ همان وقت وجود مبارک امام کاظم(ع) که کودک خردسالی بود وارد شد، یک برّه یا گوسفندی هم در خدمت آن حضرت بود، در حالی که به آن گوسفند می‌گفت: «برای پروردگارت سجده کن». فوراً امام صادق(ع) این کودک را در بغل گرفت و فرمود: «پدرم فدای پسری که اهل بازی نیست».

حالا این طور نیست که فقط کودکان بازی کنند، برخی از بزرگسالان نیز زندگی را به بازی می‌گذرانند، فقط نوع بازی آنها با کودکان متفاوت است. انسان می‌‌تواند کاری کند که بیست و چهار ساعت شبانه روز را در راه اطاعت خدا باشد، نه به این معنا که همیشه ذکر بگوید و عبادت کند، بلکه با طرز حرف زدن، نشستن، برخورد، نگاه کردن و کار و کسب می‌تواند به گونه‌ای باشد که اطاعت خدا به حساب آید.

آن وقت بخش پایانی سوره مبارکه انعام، معنای خود را ظاهر می‌‌کند: «نماز و تمام عبادات من و زندگی و مرگ من، همه برای خداوند پروردگار جهانیان است». اگر کسی مواظب زبان خود و حلال و حرام باشد، در حقیقت روزه است. چطور در ماه مبارک رمضان «نفس‌های انسان تسبیح است»؟! اگر کسی در غیر ماه مبارک رمضان آثار ماه مبارک رمضان را داشت، آنجا نیز «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیح» صادق است؛ یا اینکه چطور درباره سیّدالشهداء سلام‌الله علیه آمده است: «نَفَس غم‌زده برای ما، تسبیح و غصه او برای ما، عبادت است»؛ اینکه دیگر برای تمام سال وارد شده است. این همان آثار عترت است که مانند قرآن است.

پس می‌‌شود انسان به گونه‌ای زندگی کند که بگوید: «إِنَّ صَلاتی‏ وَ نُسُکی‏ وَ مَحْیایَ وَ مَماتی‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمین؛ به درستی که نماز و عبادت و زندگی و مرگ من برای پروردگار جهانیان است» و ما موظفیم این گونه زندگی کنیم.