دشواری اخلاص
باید اعتراف كرد كه رسیدن به اخلاص كاری است بس دشوار؛ وجود هواهای نفسانی قدرتمند در درون هر فرد، وجود شیاطین جنّی و انسی، محیط و جوّ ناسالم جامعه و… مانعهای بزرگی برای به وجود آمدن و یا عوامل مهمّ از بین بردن اخلاص است.
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: «الإِْبْقَاءُ عَلَی الْعَمَلِ حَتَّی یخْلُصَ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ؛ 1 باقی ماندن [و پایداری] بر عمل تا آن زمان كه خالص شود، دشوارتر از خود عمل است.»
علی علیه السلام فرمود: «تَصْفِیةُ الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ وَ تَخْلِیصُ النِّیةِ مِنَ الْفَسَادِ أَشَدُّ عَلَی الْعَامِلِینَ مِنْ طُولِ الْجِهَادِ؛ 2 پاكیزه كردن عمل سخت‌تر از [خود] عمل است و خالص كردن نیت از فساد، برای عمل كنندگان، از جهاد طولانی [در راه خدا] سخت‌تر است.»
25 سال مبارزه با ریا
سختی و دشواری اخلاص را آن گاه انسان متوجه می‌شود كه زندگانی بزرگان را مرور نماید.
نقل می‌كنند: روزی مرحوم سید بحرالعلوم را شاگردانش خندان و متبسّم یافتند، سبب را پرسیدند. در پاسخ فرمود: «پس از بیست و پنج سال مجاهدت، اكنون كه در خود نگریستم، دیدم اعمالم ریایی نیست و توانسته‌ام به رفع آن موفّق گردم.» 3
خاطره‌ای از مرحوم بروجردی
«درباره مرحوم آقای بروجردی رحمه الله چند روز پیش از فوتشان، عده‌ای كه خدمت ایشان بودند، نقل می‌كنند: خیلی ایشان را ناراحت دیدیم. می‌گفت: خلاصه، عمر ما گذشت و ما رفتیم و نتوانستیم چیزی برای خود از پیش بفرستیم و عملی انجام دهیم.» كسی از آن جمع گفت: آقا شما دیگر چرا؟ ما بیچاره‌ها این حرفها را باید بزنیم. شما چرا؟ بحمد الله شما این همه آثار خیر از خود باقی گذاشته اید؛ مسجدی به این عظمت ساخته اید، مدرسه‌ها در كجا و كجا ساخته اید… وقتی این را گفت، ایشان جمله‌ای فرمودند كه حدیث است: «أَخْلِصِ الْعَمَلَ فَإِنَّ النَّاقِدَ بَصِیرٌ [بَصِیرٌ] ؛ 4 عمل را خالص انجام ده؛ چرا كه نقد كننده آگاه است.» تو خیال كردی اینها كه در منطق مردم به این شكل هست، حتماً در پیشگاه الهی هم همین طور است كه پیش تو هست؛ «إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»5.»6
یك نكته
اگر عمل خالص باشد، كثرت عمل لازم نیست؛ مقدار كمی از آن نیز می‌تواند مفید و كارگشا باشد. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «أَخْلِصْ قَلْبَكَ یكْفِكَ الْقَلِیلُ مِنَ الْعَمَلِ؛ 7 [نیت] قلبت را خالص كن؛ عمل اندك [نیز با نیت خالص] تو را كفایت می‌كند.»
پی نوشت:
1) الكافی، ج 2، ص 16، ح 4.
2) بحار الانوار، ج 77، ص 288، ح 1.
3) رساله لبُّ اللباب، سید محمد حسین تهرانی، انتشارات حكمت، بی تا، ص 55.
4) بحار الانوار، ج 13، ص 431، ح 23.
5) مائده / 8: «خداوند از آنچه انجام می‌دهید، با خبر است.»
6) تعلیم و تربیت اسلامی، مرتضی مطهری، ص 234؛ داستانهای استاد، علیرضا مرتضوی، كانون فرهنگ و هنر اسلامی، ج 1، ص 162.
7) بحار الانوار، ج 73، ص 175، ح 15.
منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره91.
