از نگاه اسلام انسان ها نسبت به یکدیگر حقوقی دارند که باید آنها را ادا کنند. حقوقی که اندیشمندان جهان بعد از ۱۴۰۰ سال اندکی از آن را به صورت ناقص درک کرده و به صورت حقوق بشر مطرح کرده اند.
معلی بن خنیس می گوید که به امام صادق عرض کردم حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود : برای او هفت حق واجب است که همه آنها بر عهده برادرش واجب است و اگر برخی از آنها را تباه و ضایع کند ، از ولایت و اطاعت خدا بیرون رود ، و خدا از او بهره ( اطاعت و بندگی ) ندارد . عرض کردم ، قربانت ، آنها چیست ؟ فرمود:
ای معلی بن خنیس ، من بر تو نگرانم و میترسم ضایع گذاری و مراعات نکنی و بدانی و عمل ننمائی . عرض کردم : ( لا قوه الا بالله نیرویی جز از خدا نیست ) فرمود :

آسانترین آن حقوق این است که : آنچه برای خود دوست داری برای او هم دوست داشته باشی و آنچه برای خود نپسندی ، بر او نپسندی .
و حق دوم : آنکه از آنچه ناخرسند دارد دوری کنی و خوشنودی او را پیروی نموده فرمانش بری .
و حق سوم :آنکه با جان و مال و زبان و دست و پای خویش او را یاری کنی.
و حق چهارم : آنکه چشم و راهنما و ایینه او باشی .
و حق پنجم : آنکه تو سیر نباشی و او گرسنه یا سیراب نباشی و او تشنه یا پوشیده نباشی و او برهنه .
و حق ششم : آنکه اگر تو خدمتگزار داری و برادرت ندارد . واجب است خدمتگزارت را بفرستی که جامه هایش را بشوید و غذایش را درست کند و بسترش را مرتب نماید .
و حق هفتم :آنکه سوگندش را تصدیق کنی و دعوتش را بپذیری و در بیماریش از او عیادت کنی و بر جنازه اش حاضر شوی و چون بدانی حاجتی دارد ، در انجام آن سبقت گیری و او را مجبور نسازی که از تو بخواهد ، بلکه خودت پیش دستی کنی ، چون چنین کردی دوستی خود را به دوستی او پیوسته ای و دوستی او را به دوستی خود و آنگاهست که به آیه شریفه “المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض “عمل کرده ای .(۱)

حال این آسانترین در بین ما رعایت می شود. در برخی موارد نه تنها آنچه بر خود می پسندیم برای دیگران نمی پسندیم بلکه حق آنها را نیزناحق می کنیم. حقی که خدا نمی گذرد و بر خود مردم واگذار می کند و آنقدر مهم می شود که اگر ضایع شود به گفته ی امام صادق (ع) از ولایت و اطاعت خدا بیرون رفته است.

اگر ما به این روایات عمل کنیم و آنها را چراغ زندگی خود قرار دهیم به سعادت می رسیم و اگر از آن غافل شویم نه تنها ولایت خدا را از دست داده ایم بلکه به گفته ی پیامبر اکرم (ص) مفلس شده ایم که فرمودند: “از امّت من مفلس کسى است که با نماز و زکات و روزه وارد (محشر) مى‏شود در حالى که یکى را دشنام داده، دیگرى را تهمت زده، مال آن را خورده، خون این را ریخته و دیگرى را زده است، پس از حسنات او به این و آن داده مىیشود و اگر پیش از آن آنچه بر ذمّه اوست ادا شود حسناتش تمام گردد از گناهان آنها میگیرند و به حساب او مى‏گذارند و سپس در آتش انداخته میشود."(۲)

۱- اصول کافی . جلد سوم . کتاب الایمان و الکفر . ص ۲۴۶
۲- مسند احمد ؛ ج۲ ص: ۳۰۳ - صحیح مسلم ؛ ج۸ ص:۱۸