” قربانی کردن ” نمادی از قطع دلبستگی و وابستگی ها و جلوه ای از ایثار مال و جان در راه محبوب واقعی و رضای خدا است . بنابراین اگر اسرار قربانی و تاثیر آن در آمادگی روحی برای دوری از هرگونه منفعت طلبی و زیاده خواهی آشکار شود و از سویی توجه کنیم که سفارش شده گوشت قربانی برای فقرا و یا میهمانی خویشاوندان و همسایگان مصرف شود که در حقیقت با این قربانی یک نوع رسیدگی به نیازمندان و تقویت روحیه نوع دوستی می باشد و آنچه در میان مسلمانان رایج است و حتی قبل از اسلام در میان خیر خواهان و بخشندگان رایج بوده به همین انگیزه است و تبلیغات سوء خشنونت طلبی و با عدم رعایت حقوق حیوانات به هیچ وجه نسبت به قربانی سازگاری ندارد.
لذا البته آنچه که از قربانی کردن و رسیدن به مقام قرب الهی به وسیله ذبح گوسفند, لحاظ شده است , قطع علقه های روحی و مالی است که باعث تقوای قلب و طهارت نفس می گردد.
خداوند متعال می فرماید:
” وقتی شما قربانی می کنید آنچه که متعلق به خدا است , تقوای شماست نه گوشت و پوست قربانی “ (حج , آیه ۳۷).
خلاصه این که ظاهر کار سر بریدن است ، اما واقعیت قضیه نهایت تسلیم ، سرسپردگی , عشق و علاقه بنده به مولای خود است . چه عشقی بالاتر از این که انسان حاضر شود, عزیزترین کسان خود را برای رضای خالق خود با دست خود ذبح کند و قربانی نیز عاشقانه تسلیم شود، نه به زور و قهر که در مفهوم خشونت نهفته است , (صافات , آیات ۱۰۲ و ۱۰۳).
والاترین صفت بنده در مقابل رب , همان تسلیم بودن اوست
” و من احسن دینا ممن اسلم وجهه لله و هو محسن “ (نسائ, آیه ۱۲۵)
و ما مامور به همین وظیفه و تکلیف هستیم و رشد ما در گرو آن است
” فمن اسلم فاولئک تحروا رشدا “ (جن , آیه ۱۴)
و تسلیم شدن در مقابل خدا; یعنی , پذیرش قلبی و عملی و با نهایت آرامش خاطر دستورات الهی .
حکمت و فلسفه قربانی در روایات
قربانی یکی از دستورات خداوند متعال در اعمال حج است که حقیقت و فلسفه آن به طور کامل و قطعی برای ما مشخص نیست، اما برخی از مطالبی که در آیات و روایات در این باره آمده است عبارت است از:
۱٫ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:
” خداوند قربانی را قرار داده است تا مساکین از گوشت سیر شوند “ (۱)
لذا سفارش شده که حیوان چاق را برای قربانی انتخاب و گوشت آن سه قسمت شود، یک بخش برای خودشان، بخش دوم را به فقرا بدهند، و بخش سوم را هدیه نمایند.(۲)
قرآن کریم نیز می فرماید:
” فَکُلُواْ مِنْهَا وَ أَطْعِمُواْ الْقَانِع َ وَ الْمُعْتَرَّ ” ;(۳)
از گوشت آن ها بخورید، و مستمندان قانع و فقیران را نیز از آن اطعام کنید. این گونه ما آن ها را مسخرتان ساختیم، تا شکر خدا را به جا آورید.
۲٫ ابوبصیر از امام صادق علیه السلام علت قربانی را پرسید، حضرت فرمودند:
« هنگامی که اولین قطره خون قربانی به زمین می ریزد گناهان صاحبش بخشیده می شود و به وسیله قربانی معلوم می شود چه کسی تقوای الهی دارد.” (۴)
قرآن مجید نیز می فرماید:
” نه گوشت ها و نه خون های آن ها، هرگز به خدا نمی رسد. آن چه به او می رسد، تقوا و پرهیزگاری شماست . این گونه خداوند آن ها را مسخّر شما ساخته ، تا او را به خاطر آن که شما را هدایت کرده است بزرگ بشمرید ، و بشارت ده نیکوکاران را “ (۵)
۳٫ قربانی یکی از شعائر و نشانه های الهی و موجب خیر و برکت است :
” وَ الْبُدْن َ جَعَلْنَـَهَا لَکُم مِّن شَعَائرِ اللَّه ِ لَکُم ْ فِیهَا خَیْرٌ (۶)
و شترهای چاق و فربه را (در مراسم حج ) برای شما از شعائر الهی قرار دادیم، در آن ها برای شما خیر و برکت است .”
قربانی حج، نشانه قربانی حضرت ابراهیم و بزرگداشت و زنده نگه داشتن یاد خلیل خداست که خالصانه و برای انجام فرمان الهی تصمیم گرفت فرزندش را قربانی کند.
۴٫ قربانی وسیله تقرب و نزدیکی به خداوند است، که حضرت علی علیه السلام می فرمایند: “اگر مردم می دانستند چه فوایدی در قربانی است ، هر آینه قربانی می کردند و لو با قرض گرفتن باشد”.(۷)
– چند نکته:
۱- البته درست است که قربانی کردن برای حاجی در حج واجب الزامی هست، اما برای دیگرانی هم که به حج مشرف نشده اند مستحب می باشد. (و به طور کلی، قربانی کردن امر مستحبی هست که در روایات بسیار بر آن سفارش شده است.)
۲- همچنین برای نذر و امثال آن نیز می توان قربانی قرار داد.
۳- در عقیقه هم قربانی داریم که ان شاءالله بحثش خواهد آمد.
– پی نوشت:
۱- بحارالانوار، علامه مجلسی ، ج ۹۶، ص ۲۹۶ـ۲۹۸، مؤسسه الوفأ.
۲- ر.ک : تحریر الوسیله ، امام خمینی ;، ج ۱، ص ۴۲۳ـ۴۲۴، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ; / بحارالانوار، همان
۳- حج ،۳۶
۴- بحارالانوار، همان
۵- حج ،۳۷
۶- حج ،۳۶
۷- بحارالانوار، همان