محقق: لیلا کریمی

استاد راهنما: سرکار خانم هاجر سلیمانی

تاریخ دفاع : مهر 1391

چکیده

با توجه به عنوان این تحقیق « وسواس از منظر اسلام و علم روان شناسی » ؛ درصدد ارائه ی شناخت بیماری وسواس ، تحلیل آسیب ها و بیان راه درمان آن با استفاده از نظرات این دو دیدگاه است .

وسواس بیماری روحی و رفتاری است که فرد را مجبور می کند برای کاهش اضطراب خود به تکرار تصورات ذهنی و کارها روی آورد که از نگاه اسلام و بر اساس روایات ائمه علیه السلام علت اصلی آن ، وسوسه ی شیطان و از دید روان شناسان عوامل زیستی و ژنتیکی ، تربیت خانوادگی و محیط در بروز آن مؤثر هستند ، و در بین خانم ها وآقایان تقریباً به طور یکسان رواج دارد.

از آسیب های فردی وسواس می توان به عذاب وجدان ، افسردگی ، از بین رفتن اعتماد به نفس و مشکلات جسمی از قبیل بیماری های قلبی ، استخوانی و بیماری های پوستی اشاره کرد .همچنین در خانواده منجر به کم شدن عواطف در بین اعضاء و ایجاد اختلاف بین زوجین می شود و با رعایت تشریفات خاص به بدعت گذاری در دین ، اسراف انرژی و اوقات ارزشمند عمرشان دچار می شوند .

اسلام برای درمان ، از بیماران خواسته است ابتدا به مقابله با نفس و شیطان برخیزند ، سپس به یاد خداوند متعال و پناه بردن به او و انجام اعمال صالح ، گذشته ی خود را جبران نمایند .

بی اعتنایی به افکار وسواسی و مواجهه فرد با هر چیزی که نسبت به آن هراس دارد ، دو اصل مهم و مشترک بین دو دیدگاه است . که البته روان شناسان علاوه بر شیوه های رفتاری از درمان دارویی و سایر روش ها نیز استفاده کرده اند ، امّا چون علت اصلی بیماری برای آن ها ناشناخته مانده ، نتوانسته اند درمان قطعی ارائه دهند ، درحالی که اسلام در قرن ها پیش ، علت و درمان قطعی آن را بیان نموده و نیازهای روحی افراد را از طریق دستورات قرآن و روایات ائمه علیهم السلام پاسخ داده است ، پس نظر روان شناسان زمانی که برگرفته از دستورات اسلام مورد استفاده قرار گیرد ، ثمر بخش خواهد بود .

حضرت آدم هر نهالی را که می کاشت شیطان مخالفتی نکرد مگر نهال انگور و خرما.

هنگام کاشتن این دو نهال شیطان گفت باید مرا در آنها شریک گردانی وسهمی به من از این دو درخت بدهی و الا نمی گذارم آنها سبز شود. حضرت آدم فرمود صبر کن تا اینکه جبرئیل امین بیاید و بین ما قضاوت کند.چون جبرئیل آمد حضرت آدم قضیه را نقل کرد جبرئیل فرمود او را در این دو درخت سهیم گردان تا به تو صدمه وارد نیاید. حضرت آدم فرمودند یک قسمت از سه قسمت محصول این دو درخت مال او باشد اما شیطان قبول نکرد حضرت آدم گفت نصف مال من و نصف مال تو باشد باز شیطان راضی نشد و گفت اگر دو قسمت محصول این دو درخت را به من بدهی من حرفی ندارم حضرت آدم با اشاره به جبرئیل قبول کرد و خداوند از آن روز حکم فرمود اگر آب انگور یا خرما به جوش آید تا دو قسمت آن که سهم ابلیس است، نرود، خوردنش حلال نبوده و حکم به نجاست آن داده و شراب محسوب می شود. حرمت شراب نه تنها اختصاص به این امت نداشته بلکه در تمام ادیان و امتهای قبلی نیز حرام بوده و حرمتش تا روز قیامت باقی خواهد ماند.

مرحوم مجلسی از حضرت امام صادق علیه السلام نقل می کند:

که خداوند یکصد و بیست نهال میوه به همراهی آدم از بهشت بر روی زمین فرستاد چهل نهال آنها میوه اش به طور کامل خورده می شد و چیزی از آن دور ریخته نمی شود مثل انجیر و انگور و چهل نهال که ظاهر آن دور ریخته می شود و باطن آنها خورده می شود مانند گردو و بادام و فندوق و چهل نهال دیگر که ظاهر آن خورده و باطنش دور ریخته می شد مثل زردآلو و گیلاس و غیره و حضرت آدم (ع) هر نهالی را که غرس می کرد نام خدا می برد و لذا نهال او سبز می شد و میوه می آورد و حضرت حوا نهال را که می کاشت با اینکه او هم نام خدا را می برد نهال او سبز می شد و لکن میوه نمی داد و اگر حواء گذاشته بود تمام نهال ها را حضرت آدم غرس کند در روی زمین درخت بی میوه پیدا نمی شد.

آیا می دانید شیطان به رسول خدا (ص) گفت که طاقت دیدن و تحمل این شش خصلت امت پیامبر اکرم (ص) را ندارد؟

 آن شش خصلت عبارتند از :

۱ هنگامیکه به هم می رسند سلام می کنند.

۲ با هم مصافحه(دست دادن و روبوسی کردن) می کنند.

۳ برای هر کاری که می خواهند انجام دهند ان شاالله می گویند.

۴ از گناه استغفار می کنند.

۵ تا نام حضرت محمد (ص) را می شنوند صلوات می فرستند.

۶ ابتدای هرکاری بسم الله الرحمن الرحیم می گویند.

برخی می‏پرسند عبارت “وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ” که پس از صلوات بر محمد و آل محمد(ص) فرستاده می‏شود، آیا در احادیث معصومان(ع) وارد شده و مَنصوص است و یا از چیزهایی است که علاقه‏ مندان و ارادتمندان به آقا امام زمان(ع)، خودشان، پس از صلوات، آن را اضافه کرده ‏اند؟

در پاسخ به این پرسش، به حدیث زیر توجه کنید که امام صادق(ع) می‏ فرمایند:

“مَنْ قالَ بَعدَ صَلوةِ الْفَجْرِ و بَعدَ صَلوةِ الظُّهرِ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد و اَلِ مُحَمَّد و عَجِّل فَرَجَهُمْ لَمْ یَمُتْ حَتّی یُدْرِکَ الْقَائِمَ مِن اَلِ مُحَمَّد صلی الله علیه و آله و سلم؛

هر کس پس از نماز صبح و نماز ظهر بگوید: “اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و عجّل فرجهم"، از دنیا نمی‏رود مگر آن که قائم آل محمد(ص) را درک می‏کند.(۱)

پی نوشت:

۱. سفینة البحار، حاج شیخ عباس قمّی، ج ۲، ص۴۹.