ماهها؛ منازل و مراحلی هستند که انسان در بستر آنها به سوی مرگ و منازل بعد از آن سیر میکند، و لازم است انسان در هر منزلی حقِ آنها را اداء کند.
ماه رجب؛ فرصتی استثنایی
بسم الله الرّحمن الرّحیم
قَالَ موسیبنجعفر«ع»: رَجَبٌ شَهْرٌ عَظِيمٌ يُضَاعِفُ اللَّهُ فِيهِ الْحَسَنَاتِ وَ يَمْحُو فِيهِ السَّيِّئَاتِ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَجَبٍ تَبَاعَدَتْ عَنْهُ النَّارُ مَسِيرَةَ مِائَةِ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة.[1]ماه رجب، ماه بزرگى است كه در آن حسنات چند برابر و گناهان در آن محو مىشود. كسى كه يك روز در ماه رجب روزه بگيرد، آتش جهنّم به اندازه يكصدسال از او فاصله مىگيرد، و كسى كه سه روز در آن ماه روزه بگيرد، بهشت براى او واجب مىشود.
وقتی حضرت میفرمایند کسی که در ماه رجب یکروز، روزه بدارد، آتش جهنم به اندازة یکصدسال از او دور میشود؛ بدان معنی است که از آن طریق جان و روح و روان در کلّ زندگی جهتی میگیرد که آن جهت به سوی اعمالی نیست که در قیامت منجر به ورود در جهنم شود و بر همین قیاس بدانید اینکه میفرمایند: «بهشت بر او واجب میشود» چون جهت کلی او به سوی رحمت الهی سیر میکند.
ماهها؛ منازل و مراحلی هستند که انسان در بستر آنها به سوی مرگ و منازل بعد از آن سیر میکند، و لازم است انسان در هر منزلی حقِ آنها را اداء کند.
باید از فرصتها استفاده کرد و بهترین اعمال را در فرصتهای پیشآمده انجام داد تا چون به ابدیت خود وارد شدیم، خود را ملامت نکنیم. زیرا بالاخره در آن عالم از فرصتها پرس و جو میشویم و نهایتاً به سوی اعمال خود رهسپار میگردیم. و رمزالرموز همّتهای بلند اولیاء الهی و بزرگان وادی ایمان نکتة فوق است که نگذاشتند در محدودة کوچک دنیا، فرصتها از دست برود.
پس از ماه محرم که ماه حرام خداوند و حَرم خاص الهی بود و از آن خارج شدیم، حال با ظهور ماه رجب دوباره حریم خاص الهی ظاهر شده. ماهی که پروردگار عالم اجازه نمیدهد حتی با بندگان کافر او بجنگند، پس نظر محبتش در این ماه به بندگان مؤمنش بسیار بیشتر است و از رعایت اعمال دینی در این ماه بیشتر از هر زمان دیگر خوشنود میشود.
آنچه امیدواری را صد چندان میکند قول رسول خدا«صلیاللهعلیهوآله» است که میفرماید:
«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى نَصَبَ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ مَلَكاً يُقَالُ لَهُ الدَّاعِي فَإِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ يُنَادِي ذَلِكَ الْمَلَكُ كُلَّ لَيْلَةٍ مِنْهُ إِلَى الصَّبَاحِ طُوبَى لِلذَّاكِرِينَ طُوبَى لِلطَّائِعِينَ وَ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى أَنَا جَلِيسُ مَنْ جَالَسَنِي وَ مُطِيعُ مَنْ أَطَاعَنِي وَ غَافِرُ مَنِ تَغْفَرَنِي الشَّهْرُ شَهْرِي وَ الْعَبْدُ عَبْدِي وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتِي فَمَنْ دَعَانِي فِي هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ وَ مَنِ اسْتَهْدَانِي هَدَيْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَيْنِي وَ بَيْنَ عِبَادِي فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَيَّ. [2]خداوند در آسمان هفتم فرشتهای را قرار داده که به او «داعی» گویند. چون ماه رجب فرا رسد آن فرشته از سر شب تا صبح ندا سر میدهد! خوشا به حال ذاکران و یادآوران خدا، خوشا به حال مطیعان. و خداوند تعالی میفرماید: من همنشین کسی هستم که همنشین من است، من مطیع کسی هستم که مطیع من است، من بخشندة کسی هستم که تقاضای بخشش کند. ماه، ماه من، بنده، بندة من، رحمت، رحمت من. هرکس مرا در این ماه بخواند اجابتش میکنم، و هرکس از من چیزی طلب کند به او عطا کنم و هرکس از من طلب هدایت کند، او را هدایت میکنم. این ماه را رشتة پیوندی بین خود و بین بندگانم قرار دادم، هرکس بدان چنگ زند به من متصل خواهد شد.
آری! روایت فوق مژدة بزرگی است برای آنهایی که میخواهند زندگی دینی خود را سر و سامان دهند و وارد شخصیت خاص دینی گردند و به اصطلاح در زمرة «رجبیّون» قرار گیرند. بهطوری که از حضرت صادق«ع» داریم:
«إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ فِي بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَيْنَ الرَّجَبِيُّونَ فَيَقُومُ أُنَاسٌ يُضِيءُ وُجُوهُهُمْ لِأَهْلِ الْجَمْعِ عَلَى رُءُوسِهِمْ تِيجَانُ الْمَلِكِ مُكَلَّلَةً بِالدُّرِّ وَ الْيَاقُوتِ مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ أَلْفُ مَلَكٍ عَنْ يَمِينِهِ وَ أَلْفُ مَلَكٍ عَنْ يَسَارِهِ يَقُولُونَ لَهُ هَنِيئاً لَكَ كَرَامَةُ اللَّهِ يَا عَبْدَ اللَّهِ فَيَأْتِي النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ عِبَادِي وَ إِمَائِي وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَأُكْرِمَنَّ مَثْوَاكُمْ وَ لَأُجْزِلَنَّ عَطَايَاكُمْ وَ لَأُبَوِّئَنَّكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ إِنَّكُمْ تَطَوَّعْتُمْ بِالصَّوْمِ لِي شَهْراً عَظَّمْتُ حُرْمَتَهُ وَ أَوْجَبْتُ حَقَّهُ مَلَائِكَتِي أَدْخِلُوا عِبَادِي وَ إِمَائِي الْجَنَّةَ ثُمَّ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ«ع» هَذَا لِمَنْ صَامَ شَيْئاً مِنْ رَجَبٍ وَ لَوْ يَوْماً وَاحِداً فِي أَوَّلِهِ أَوْ فِي وَسَطِهِ أَوْ فِي آخِرِه».[3] چون روز رستاخيز به پا شد، سروشى از درون عرش ندا مىدهد! رجبىها كجايند؟ گروهى برمىخيزند كه چهرهشان براى مردم محشر مىدرخشد، بر سرشان تاج پادشاهى آكنده از مرواريد و ياقوت است. همراه هريك از ايشان هزارفرشته از سوى راست و هزار فرشته از سوى چپ ايستادهاند و به او مىگويند اى بنده خدا! كرامت خداى بر تو گوارا باد! از عرش هم ندا مىآيد كه اى بندگان من! سوگند به عزت و جلال خودم جايگاه شما را گرامى و عطاى شما را فراوان قرار مىدهم و غرفههايى از بهشت به شما ارزانى مىدارم كه از زير آن جوىها جارى است و جاودانه در آن خواهيد بود و پاداش عملكنندگان چه نيكوست، شما براى من در ماهى روزه گرفتيد كه حرمت آن ماه را بزرگ و حق آن را واجب كردهام. اى فرشتگان من! این بندگان مرا به بهشت درآوريد. امام صادق«ع» اضافه فرموده است كه اين پاداش كسى است كه چيزى از ماه رجب را روزه بگيرد، هر چند يك روز از دهه اول يا دوم يا آخر آن باشد.
در انسان به جهت داشتن نفس امّاره، درهایی به سوی جهنم هست و به جهت فطرت الهی راههایی به سوی بهشت، و وظیفة او است تا با همت و تلاش خود جنبههای منفی خود را در کنترل درآورد و جنبههای مثبت و الهی خود را از حالت بالقوه به فعلیت در آورد، و ماه رجب و روزة آن ماه چنین امکانی را به انسان میدهد و لذا حضرت صادق«ع» میفرمایند:
«مَنْ صَامَ ذَلِكَ الْيَوْمَ تَبَاعَدَتْ عَنْهُ النَّارُ مَسِيرَةَ سَنَةٍ وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَيَّامٍ أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّيرَانِ السَّبْعَةُ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ فُتِّحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةُ وَ مَنْ صَامَ خَمْسَةَ عَشَرَ يَوْماً أُعْطِيَ مَسْأَلَتَهُ وَ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ «عزوجل»».[4] هركس اين روز را روزه بدارد، آتش جهنّم به فاصله يكسال از او دور مىشود؛ و هركس هفت روز را روزه بگيرد، درهاى هفتگانه جهنّم به روى او بسته مىشود؛ و كسى كه هشت روز را روزه بدارد، درهاى هشتگانه بهشت به روى او باز مىگردد؛ و هركسى كه پانزده روز، روزه بگيرد، حاجتى كه دارد برآورده مىشود؛ و كسى كه بيشتر (از اين) روزه بدارد، خداوند پاداش او را افزونتر خواهد كرد.
در راستای جهتگیری به سوی صفای عقلی و قلبی، ماه رجب بستر بسیار مناسبی است و لذا حضرت موسى بن جعفر«ع» خبر میدهند:
«رَجَبٌ نَهَرٌ فِي الْجَنَّةِ أَشَدُّ بَيَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَجَبٍ سَقَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ذَلِكَ النَّهَر».[5]رجب، نام رودى است در بهشت كه از شير سپيدتر و از عسل شيرينتر است، كسى كه يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد خداوند متعال از (زلال جارى) آن رود به او مىنوشاند.
آری! کسی که در ماه رجب با انجام اعمال مخصوص آن ماه حرمت آن را نگه دارد از نظر قلبی و عقلی در شرایطی قرار میگیرد و شخصیتی را برای خود میسازد که بر اساس آن شخصیت با آن رود روبهرو میشود که از شیر سفیدتر است، بدینمعنی که جنبة عقلی او هیچ کدورت باطلی ندارد. و از عسل شیرینتر است، بدینمعنی که جنبة قلبی او در چنان نشاطی است که هیچ جنبة جزیی که حاکی از دوری حق باشد در او نیست.[6]
انسانی که توانست در ماه رجب شخصیت خود را ساماندهی کند به چنان بصیرتی میرسد که نهتنها خود را از مهلکههای انحراف نجات میدهد، بلکه اطرافیان خود را نیز به سوی هدایت الهی رهنمون میگردد که صورت این هدایت در قیامت به شکل شفاعت از گناهکاران ظاهر میگردد و لذا حضرت امیرالمؤمنین«ع» میفرمایند:
«مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ رَجَبٍ فِي أَوَّلِهِ أَوْ وَسَطِهِ أَوْ فِي آخِرِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ رَجَبٍ فِي أَوَّلِهِ وَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فِي وَسَطِهِ وَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فِي آخِرِهِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ أَحْيَا لَيْلَةً مِنْ لَيَالِي رَجَبٍ أَعْتَقَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ وَ قَبِلَ شَفَاعَتَهُ فِي سَبْعِينَ أَلْفَ رَجُلٍ مِنَ الْمُذْنِبِينَ وَ مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِي رَجَبٍ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ أَكْرَمَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي الْجَنَّةِ مِنَ الثَّوَابِ بِمَا لَا عَيْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَر».[7]
هركس يكروز از روزهاى نخست يا ميانه يا آخر رجب را روزه بگيرد، خداوند گناهان گذشته و آيندهاش را مىآمرزد، و هركس سه روز در دهه اول و سه روز در دهه دوم و سه روز در دهه سوم رجب روزه بدارد، گناهان گذشته و آيندهاش آمرزيده مىشود و هركس يك شب از شبهاى رجب را به عبادت زنده بدارد، خدايش از آتش آزاد مىفرمايد و شفاعت او را در مورد هفتاد هزار خطا كار مىپذيرد، و هركس در ماه رجب براى خشنودى خداوند صدقهيى بپردازد، خداوندش روز قيامت در بهشت با پاداشهايى او را گرامى مىدارد كه هيچ چشم چنان پاداشهایی نديده و هيچ گوش چنان پاداشهایی نشنيده و بر هيچ دلى خطور نكرده است.
رسول خدا«صلیاللهعلیهوآله» میفرمایند: «فَمَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ يَوْماً اسْتَوْجَبَ رِضْوَانَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ».[8] هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد مستوجب رضوانالله اکبر میشود.
و نیز میفرمایند: «رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ وَ شَعْبَانُ شَهْرِي وَ رَمَضَانُ شَهْرُ أُمَّتِي ثُمَّ قَالَ: مَنْ صَامَهُ كُلَّهُ اسْتَوْجَبَ عَلَى اللَّهِ ثَلَاثَةَ أَشْيَاءَ، مَغْفِرَةً لِجَمِيعِ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ عِصْمَةً فِيمَا بَقِيَ مِنْ عُمُرِهِ وَ أَمَاناً مِنَ الْعَطَشِ يَوْمَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ فَقَامَ شَيْخٌ ضَعِيفٌ وَ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي عَاجِزٌ عَنْ صِيَامِهِ كُلِّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ «صلیاللهعلیهوآله» صُمْ أَوَّلَ يَوْمٍ مِنْهُ فَإِنَّ الْحَسَنَةَ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا وَ أَوْسَطَ يَوْمٍ مِنْهُ وَ آخِرَ يَوْمٍ مِنْهُ فَإِنَّكَ تُعْطَى ثَوَابَ مَنْ صَامَهُ كُلَّهُ وَ لَكِنْ لَا تَغْفُلُوا عَنْ لَيْلَةِ أَوَّلِ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَإِنَّهَا لَيْلَةٌ تُسَمِّيهَا الْمَلَائِكَةُ لَيْلَةَ الرَّغَائِبِ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ إِذَا مَضَى ثُلُثُ اللَّيْلِ لَا يَبْقَى مَلَكٌ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا وَ يَجْتَمِعُونَ فِي الْكَعْبَةِ وَ حَوَالَيْهَا وَ يَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ فَيَقُولُ لَهُمْ يَا مَلَائِكَتِي سَلُونِي مَا شِئْتُمْ فَيَقُولُونَ يَا رَبَّنَا حَاجَتُنَا إِلَيْكَ أَنْ تَغْفِرَ لِصُوَّامِ رَجَبٍ فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ فَعَلْتُ ذَلِكَ».
رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و رمضان ماه امت من است. سپس فرمود: هرکس کلّ آن ماه را روزه بدارد، هشت چیز بر خدا نسبت به او واجب میشود. مغفرت همه گناهانی که انجام داده، و حفظ او در باقی عمرش از انحراف، و امان از عطش روز فزع اکبر. پس پیرمرد ضعیفاندامی برخاست و عرض کرد ای رسول خدا! من از روزة تمام این ماه عاجز هستم. حضرت فرمودند: اول آن ماه را روزه دار - که هر حسنهای ده برابر حساب میشود - و وسط و آخر آن را نیز روزه بدار که در این صورت ثواب روزة همة ماه را بردهای. اما از شب جمعه اول آن ماه غفلت نکن که ملائکه نام آن را «لیلة الرغائب» نامیدهاند و آن از این قرار است که چون ثلث شب جمعه گذشت تمام ملائکه به گِرد کعبه جمع میشوند. خداوند میفرماید ای ملائکه از من طلب کنید هرچیزی را که مایل هستید. میگویند: پروردگارا! حاجت ما از تو غفران روزهداران ماه رجب است، و خداوند میفرماید: چنین کردم و سپس حضرت چگونگی اعمال لیلة الرغائب را فرمودند که آن را در مفاتیحالجنان شیخ عباس قمی«رحمةاللهعلیه» تعقیب نمایید.
روایات فراوانی که از طریق رسول خدا«صلیاللهعلیهوآله» و ائمه معصومین«علیهمالسلام» در رابطه با ماه رجب آمده نشان میدهد که هدایتگران الهی در آن ماه زمینة فراوانی در راستای هدایت معنوی انسانها یافتهاند و به ما تذکر دادهاند. از جمله آن روایات؛ روایتی است که برای روزة هر روز از سی روز آن ماه برکاتی را نقل فرموده که رمز و رازهایی در آن نهفته است، و به جهت طولانیبودن آن از آوردن آن خودداری میکنیم و عزیزان را به کتاب شریف امالی صدوق، مجلس هشتادم ارجاع میدهیم و در این رابطه به ذکر این روایت بسنده میکنیم که رسول خدا«صلیاللهعلیهوآله» فرمودند:
«هرکس 3 روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند در برابر هر روز آن، روزة یکسال را برای او مینویسد و هرکس 7 روز آن را روزه بگیرد، درهای هفتگانه جهنم به روی او بسته میشود. و هرکس 8 روز از آن را روزه بگیرد، درهای هشتگانة بهشت به روی آن گشوده میشود و هرکس 15 روز از آن را روزه بگیرد، خداوند به راحتی از او حساب میکشد، و هرکس کلّ ماه رجب را روزه بگیرد، خوشنودی خود را برای او مینویسد، و هرکس که خداوند خوشنودی خود را برای او بنویسد، او را عذاب نمیکند».[9]
از اهمیت واردشدن در عالَم نورانی ماه رجب همین بس که در روایت داریم:
حضرت سجاد«ع» در طول ماه رجب در کنار کعبه نماز خواند و به سجده میرفت و «عَظُمَ الذّنْبُ مِنْ عَبدک، فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِک» از او شنیده میشد. و در طول اقامت در کنار کعبه جز این عمل را انجام نمیداد.[10]
وقتی رسول خدا«صلیاللهعلیهوآله» میفرمایند: رجب ماه خدا است، یعنی زمینة ارتباط با خدا به نحو کاملی فراهم است و لذا باید با دفع موانع و ایجاد عوامل زمینة ارتباط قلب با خدا را فراهم کرد، با استغفارهای دستوردادهشده موانع را برطرف مینماییم و با ذکر «لا اله الاّ الله» و «قل هوالله احد …» عوامل ارتباط با معبود اَحدی را فراهم میسازیم. إنشاءالله
مهمترین ادعیه؛ ادعیة ماه رجب است که در مفاتیحالجنان آورده شده، یعنی عالیترین نحوة ارتباط با خدا در این ماه فراهم شده است. خداوند به لطف و کرم خود همة ما را موفق به عالیترین ارتباط با معبودمان بگرداند.
«والسلام»
——————————————————————————–
1 - ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 54
2- مستدركالوسائل، ج 7 ، ص 535
3- روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج 2
4 - ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 53 .
5- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 53 .
6 - به کتاب «ماه رجب؛ ماه یگانه شدن با خدا» رجوع شود.
7 - روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، ج2 ، ص401
8 - مستدركالوسائل، ج 7 ، ص 534
9- مصباح المتهجد، ص 797 .
10- مفاتیحالجنان، قسمت اعمال ماه رجب.
برگرفته از لب المیزان
