اشتباه در درک موضوع ليلة الرغائب
مسؤولان رسانه ملي معمولاً هرساله در قبال اين شب شريف، مرتکب دو اشتباه ميشوند: نخست؛ تأخير در اطلاعرساني و اقدام تبليغي، که البته از آفات اساسي عمده برنامههاي مذهبي صداوسيما نيز هست. از آنجا که طبق دستورالعمل معصومين عليهمالسلام، عمل عبادي ويژه ليلة الرغائب، از بامداد پنجشنبه قبل از آن و گرفتن روزه در اين روز آغاز ميشود لازم است رسانه ملي برنامههاي مرتبط خود در اين خصوص را روز چهارشنبه و حداکثر شب پنجشنبه پخش کند در حالي که تمامي برنامههاي مربوط به ليلة الرغائب، عصر روز پنجشنبه و آغاز شب جمعه پخش ميشوند که ديگر چندان سودي به حال مخاطبي که روزه روز پنجشنبه را از دست داده ندارد اگرچه به فرموده علما، آثار و برکات نماز مخصوص اين شب، به جاي خود باقي است.
اما اشتباه دوم؛ مسؤولان رسانه ملي در نخستين شب جمعه از ماه رجب، در دهها شبکه مختلف راديويي و تلويزيوني مسابقه ميگذارند تا مخاطبان، “آرزوهاي خود!” را بيان کنند و راههاي ارتباطي مختلفي نيز براي اين کار در نظر ميگيرند؛ از اعزام خبرنگار به سطح شهر براي گفتوگو با مردم با اين پرسش که “امشب چه آرزويي ميکنيد؟” گرفته تا مسابقات پيامکي و ميزگردهاي شاد و مفرح براي بيان آرزوهاي خانوادگي و مردمي و در بهترين حالت، تماس با خبرنگار اعزامي به مدينه منوره براي شنيدن آرزوهايش!
اين در حالي است که موضوع “ليلة الرغائب” هيچ ارتباطي با “آرزو” و “آرزو کردن” ندارد و اساساً “آرزو” در فرهنگ ديني چندان جاي مثبتي ندارد و مؤمنان همواره در آيات و روايات، از داشتن آرزوهاي دور و دراز، منع شده و “طول الأمل” همواره مذموم شمرده شده است و آنچه به جاي آن مطرح است، موضوعيت “اميد” و “رجاء” به رحمت الهي در عين اعتقاد به “خوف” از عذاب الهي است (که البته خلأ پرداختن به “خوف از عذاب الهي” در رسانه ملي، داستان مفصلي است که فرصتي ديگر ميطلبد.)
“رغائب” جمع مکسر “رغيبة” است که در زبان عربي دو معنا را افاده ميکند:
1- چيزي که ميل و رغبت بنده را برميانگيزاند.
و 2- بخششي که فراوان باشد.
همان طور که ديديم هيچ يک از اين دو معنا، ارتباطي با “آرزو کردن” ندارد و موضوع اين معاني مربوط به فلسفه و هدف خلقت جن و انس است که همانا “عبادت خدا” است.
هدف از ليلة الرغائب از ديد معصومين(ع) و عالمان و عارفان
آنچه از گفتار و نوشتار عالمان دين در اين خصوص برميآيد اين نيست که مردم با رسانهها تماس بگيرند و مصاحبه کنند و آرزوهاي خود را براي گوينده و مجري برنامهها رديف کنند بلکه “ليلة الرغائب” شبي است که خداوند خواسته است تا بندگانش با ميل و رغبت بهسوي عبادتش بشتابند و پس از نماز مغرب و گشودن روزه خويش، ساعتي را به اقامه نماز و استغفار و مناجات با پروردگارشان به سرآورند و بخشش و رحمت و مغفرت او را طلب کنند.
شیخ المحدثین عباس قمی در کتاب شریف “مفاتیح الجنان” درباره این شب مینویسد: «بدان که شب جمعه اول ماه رجب را “لیلة الرغائب” گویند و از برای آن عملی از حضرت رسول(ص) با فضیلت بسیار واردشده که “سید بن طاووس” در کتاب “اقبال” و علامه مجلسی در “اجازه نبیزهره” آن را نقل کردهاند. ازجمله فضیلتهایی که برای آن برشمردهاند اینکه به سبب شرافت این شب گناهان بسیار از کسانی که اعمال خاصی را انجام دهند آمرزیده میشود.»
ليلة الرغائب و نامگذاري ملائکه الهي
عارف کامل و واصل مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی، استاد اخلاق و عرفان امام خميني(ره) نيز در کتاب “المراقبات” خویش مینویسد: «نخستین شب جمعه ماه رجب را “لیلة الرغائب” نامند زيرا در این شب فرشتگان بر زمین نزول میکنند.. از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» مینامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشتهای در آسمانها و زمین نمیماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع میشوند.»
ايشان سپس درباره اعمال این شب می نویسد: «بهتر است کسی که این حدیث را می شنود، در این شب، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفی را که آیه تحیت (سوره نساء، آیه 68) برای صلوات فرستادن به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد.»
اما کیفیت نماز لیلة الرغائب چنان است که روز پنجشنبه اوّل رجب را روزه میدارى و چون شب جمعه شد ميان نماز مغرب و عشاء، 12 رکعت نماز مىگزارى هر دو رکعت به یک سلام (یعنی دو رکعت، دو رکعت) و در هر رکعت از آن یک مرتبه سوره حمد و سه مرتبه سوره قدر و 12 مرتبه سوره اخلاص مىخوانى و پس از اين 12 رکعت نماز، 70 بار مىگويى اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ النَّبِىِّ الْأُمِّىِّ وَعَلى آلِه، سپس به سجده مىروى و 70 مرتبه مىگويى سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوح، پس سر از سجده برمیدارى و 70 بار مىگويى “رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِىُّ الأَعْظَم” سپس باز به سجده مىروى و 70 بار مىگوئى سُبُّوحٌ قُدّوُسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوح و سپس حاجت خود را مىطلبى.
بنا بر فرموده حضرت رسول(ص)، اين نماز، نمازی است که اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامی که در قبر گذاشته شود خداوند تبارک و تعالی ثواب نمازش را به سوی او به بهترین صورت می فرستد تا همدم او شود و او را از تنهایی بیرون آورد.
این شخص با روی گشاده و درخشان و زبانی شیوا و فصیح به ميت میگوید: ای حبیب و دوست من! بشارت باد تو را که از هر شدت و سختی نجات یافتی.
میت میپرسد: تو کیستی؟ بهخدا سوگند که من چهرهای بهتر از روی تو ندیدهام و کلامی شیرینتر از کلام تو نشنیدهام و بویی بهتر از بوی تو نبويیدهام.
آن شخص میگوید: من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب نزد تو آمدهام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور رستاخیز دمیده میشود من درعرصه قیامت، سایه بر سر تو خواهم افکند. پس خوشحال باش که هرگز خیر از تو معدوم نخواهد شد.
