ولادت و خاطرات کودکی

عیدغدیر سال ۱۳۲۷هجری قمری بود و موجی از شادمانی و شعف، شهر قم را فراگرفته بود. خانواده ی آسید صفی در این عید، دلیل دیگری هم برای شادمانی داشتند و آن تولد فرزند عزیزشان بود. سیدرضا بهاءالدینی که ولادتش مقارن با بهار طبیعت و عید ولایت بود، در نهمین روز از فروردین سال ۱۲۸۷هجری شمسی دیده به جهان گشود. پدرش که از خادمان آستانه ی مقدسه ی مادر سیدرضا، بانویی مؤمنه و عفیفه به نام “فاطمه سلطان” و از نوادگان ملاصدرای شیرازی بود. ایشان قبل از تولد سیدرضا، صاحب فرزندی می شوند که در دو سالگی از دنیا می رود و این مادر دلسوخته، در صبر بر این مصیبت به جای بی تابی و گله و شکایت، سجده ی شکر کرده و از خداوند فرزند دیگری می خواهد که از علمای بزرگ و اولیاء الهی باشد. آری، دعای پدر و مادر باتقوا اینچنین در حق فرزندان به اجابت می رسد و عجیب نیست که اکثر علمای بزرگ، مرهون دعای پدر و مادر بوده اند

معنویت در کودکی

آیت الله بهاءالدینی در بیانی فرمودند:

« خداوند از دو سالگی معرفتش را به ما داد. »

نويسنده کتاب آیت بصیرت از قول ایشان نقل کرده است :

«… یک ساله که بودم افراد پاک طینت و نیکو سرشت را دوست داشتم و علاقه ای قلبی به آنان پیدا می کردم. خیر و شر را می فهمیدم و اهل آن را می شناختم. در همان ایام بود که بین انسانهای خیر و نیکوکار و افراد شرور و طغیانگر فرق می گذاشتم.

از این رو، مادربزرگم را که جلسات روضه امام حسین علیه السلام را اداره می کرد و در آنها روضه می خواند دوست می داشتم. پاکی، خوبی و نورانیت او را حس می کردم و از او خوشم می آمد.

روزی مرا همراه خود به جلسه ای برد و این در حالی بود که به دو سالگی نرسیده بودم. آن جلسه مجلس جشن میلاد رسول اکرم (ص) بود. در آن روز شعر:

« تولد شد محمد(ص) ـــ به دنیا آمد احمد(ص) »

خوانده شد و بقیه همراه مادربزرگم جواب می دادند. در همان حال، جملات را می فهمیدم و لذت می بردم. از آن روز این شعر را از حفظ دارم. »

یکی از کارهایی که مایه انس و الفت و دوستی میان انسانهاست، هدیه دادن به یکدیگر است. این سنت حسنه در سیره عملی اهل بیت علیهم السلام به شدت مورد تشویق بوده و به آن توصیه شده است.

 توصیه کلی در آموزه های اسلامی برای هدیه دادن و گرفتن انجام این کار بدور از زحمت و مشقت برای خود و دیگران است؛ چرا که در غیر اینصورت هدف کلی این کار که همان ایجاد انس و الفت است محقق نمی شود ؛ اما به طور کلی این سنت مورد توجه و تاکید بزرگان دینی بوده است. از جمله امام رضا(ع) از قول پدر و جدّ بزرگوارش نقل مى‏کند که فرمود: رسول اکرم (ص) هدیه را دوست مى‏داشت، برایش گوارا بود و آن را طلب مى‏نمود و در مقابل به جبران آن اقدام مى ‏کرد.(۱)

امام رضا (ع) همچنین هدیه را مایه خوشبختی و سعادت مردم دانسته به نقل از پیامبر (ص) می فرمایند: همواره امتم خوشبخت‌اند! تا هنگامی که با یکدیگر دوستی بورزند و به هم هدیه بدهند.(۲)

امام رضا (ع)در روایتی دیگر و در تأیید این فرهنگ نیکو از اجداد خویش از رسول خدا (ص) روایت کرده است که فرمود: نعم الشى ء الهدیّة و هى مفتاح الحوائج؛ خوب چیزى است هدیه؛ زیرا آن کلید حوائج است.(۳)

و در بیانی دیگر امام رضا علیه السلام هدیه را نابود کننده کینه ها و عداوتها دانسته و به نقل از پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: الهدیّة تذهب الضغائن من الصدور؛ هدیه کینه‌ها را از دلها می برد. (۴)

امام رضا علیه السلام به نیت تشکر و قدردانی از دعبل هدایایی به او دادکه در این زمینه برادر دعبل می گوید: حضرت امام رضا علیه السلام پیراهنی از خز سبز رنگ و انگشتری از عقیق به برادرم «دعبل» هدیه داد و فرمود:« ای دعبل! برو به شهر قم که آنجا به صلاح و خیر تو است.» و فرمود:« این پیراهن را محافظت کن! زیرا من در آن، هزار شب، هزار رکعت نماز خوانده‌ام و قرآن را هزار بار از ابتدا تا انتها ختم کرده‌ام.» (۵)


پانوشتها:
۱. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار، ص ۲۱۹، کتابخانه حیدریه، نجف، ۱۳۸۵ق
۲. وسایل الشیعه، ۱۱/۲۰۲
۳. صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۷۴، ح ۳۴۲، انتشارات جهان، ۱۳۷۸ق
۴. عیون اخبار الرضا ۲/ ۷۴
۵. بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۲۳۸، ح ۷

حضرت علی (ع) می فرماید: اگر مقداری طعام فراهم آورم و برادران دینی خود را بر آن گرد آورم برای من محبوبتر از آن است که برده ای را آزاد کنم.

همه ما درک می کنیم که اجتماع دوستان در یک خانه و بر سر یک سفره بودن در برانگیختن روح دوستی و نزدیکی میان آنها از چه اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. چنین جمعی از مجلس بر نمی گردند جز اینکه در بازگشت دلهاشان از محبت لبریز و نفوسشان سرشار از مودت نسبت به یکدیگر است و همگی ممنون دوستی هستند که آنها را مورد لطف قرار داده و مشمول فضل و احسان خود ساخته است و در نتیجه بر محبت و مودت خویش نسبت به او می افزایند؛ از این رو روایات بسیاری از ائمه اهل بیت (ع) در تشویق و ترغیب بر اطعام دوستان وارد شده تا منافع بسیار آن در دنیا و پاداش بزرگ آن در آخرت برای آنان باشد.

اطعام نیز نظیر هر مستحب دیگری در اسلام دو فایده دارد: دنیوی و اخروی. از نظر دنیوی، اطعام موجب صیقل دادن صفات والای انسانی همچون کرم، محبت و اخلاص است؛ همچنان که راهی است برای به دست آوردن دوستان و برادران بیشتر و عاملی است در استحکام پیوندهای اجتماعی.

اما اطعام از نظر اخروی ثواب بسیاری نزد خدا دارد و همین بس که یکی از انواع کفاره است که انسان به وسیله آن گناهانش را می شوید و خود را با آن پاک می کند. میهمان رزق خود را همراه می آورد و گناهان صاحب خانه را از بین می برد. امام صادق (ع) می فرماید: کسی که شیرینی یک لقمه را به مومنی بچشاند خداوند تلخی روز قیامت را از او دور سازد.
اطعام دادن بخشی از اعمال تربیتی است، زیرا شخص اطعام کننده در حقیقت دو چیز را انفاق می کند: اول مال، دوم تلاش؛ به همین سبب است خداوند اطعام را کفاره اصلی گناهان بسیار یا بخشی از کفاره گناهان قرار داده است، زیرا اطعام تاثیر عمیقی در استحکام ارکان برادری در جامعه دارد و آن را باید نظیر هدیه، دست دادن و تبسم در اجر و ثواب و آثار اجتماعی دانست.
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: کسی که مومن گرسنه ای را اطعام کد خداوند از میوه های بهشتی به او می چشاند و کسی که برادر تشنه خود را سیرآب کند خداوند او را از شهد بهشتی سیراب می کند.
همان گونه که دادن طعام مستحب است قبول آن از سوی دوستان و برادران نیز مستحب می باشد، حتی اگر تصمیم داریم روزه مستحبی بگیریم، ولی به میهمانی دعوت شدیم بهتر آن است که دعوت برادرمان را پاسخ گوییم و در این هنگام هم ثواب روزه را خواهیم داشت و هم اجر قبول دعوت یک مومن را.

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: کسی که دعوتی را نپذیرد خدا و رسول را عصیان کرده است. در زندگی اموری وجود دارد که در آن تفاوت میان فقیر و ثروت نیست که از جمله این اموراست: نیاز به طعام یا نیاز به آب، گرسنگی، و تشنگی که تفاوتی ندارد که در انسان فقیر باشد یا غنی و کار ثواب این است اشخاص را به اعتبار آن که مومن هستند دعوت می کنیم؛ خواه فقیر باشند خواه غنی و غنا و فقر شرط نیست. این صحیح است که اطعام فقرا ثوابی بیش از اطعام ثروتمندان دارد؛ چنانکه آب دادن به کسی که آبی در اختیار ندارد بیش از آب دادن به انسانی است که آب در اختیار دارد ولی این بدین معنا نیست که تنها دوستان فقیر خود را اطعام کنیم.

در روایت دیگری آمده است که در روز قیامت به مومن گفته می شود که به صورت مردم بنگر و کسی را که به تو نیکی کرده شناسایی کن و کسی که تو را سیراب کرده و کسی را که تو را اطعام کرده و کسی را که تو را پوشانده و کسی را که کارهای نیکی برای تو انجام داده به بهشت وارد کن.

امام صادق (ع) می فرماید: سه عامل است که انسان را از عذاب آخرت رهایی می بخشد: اطعام، سلام کردن و نماز در شب به هنگامی که دیگران خوابند. اگر در این حدیث دقت کنیم می بینیم که “اطعام” قبل از “نماز شب” ذکر شده است، زیرا خداوند از ما تنها عبادت نمی طلبد و می خواهد خلق و خوی او را در پیش گیریم و عبادت یکی از وسایل چنین مقصودی است و لذا اگر به این هدف منجر نشود همچنین کف آب بیهوده و عبث خواهد بود و چه بسیار روزه دارانی که از روزه خود بهره ای جز گرسنگی و تشنگی ندارند و چه بسیار شب زنده دارانی که از شب زنده داری خود بهره ای جز بی خوابی و خستگی ندارند. مراجعه به قرآن روشن می سازد که از جمله نعمت هایی که خداوند سبحان دائما در اختیار ما می نهد اطعام ماست. خداوند می فرماید: پس باید پروردگار این خانه را بپرستند، آن که به هنگام گرسنگی طعامشان داد و از بیم در امانشان داشت.
در دین مقدس اسلام، میهمانی دادن صرفا جنبه خوراندن و تفریح و سرگرمی نیست بلکه با این برنامه ها می خواهد دوستیها و پیوندهای محبت را محکم و استوار سازد. بنابراین اطعام و دعوت قبول دوستان و آشنایان اگر چه مسائل کوچکی است ولی در روابط تاثیر عمیقی دارد پس ما نیز باید بیاموزیم و بکوشیم که چگونه چنین امری را نیک به جای آریم.

میرزا اسماعیل دولابی کلام و بیان نافذی داشت و ساده و عمیق حرف می زد. گزیده ای از سخنان آن پیر عارف را به بهانه ماه رمضان آورده ایم:

*شب‌های ماه رمضان است، اغلب شما جوان هستید. وضو بگیرید. نماز بخوانید. کم حرف بزنید. کم قصه بگویید. این چیزهایی که در تلویزیون نشان می‌دهند برای تفریح است یا برای بچه‌ها. شما که روزه دارید کمتر این و آن را گوش دهید.

*کمی به کارهایتان برسید. نیم ساعت یا یک ساعت بعد از نماز در سجاده بنشینید و خدا را یاد کنید. افطار که کردید، بدنتان که آرام گرفت، يه دعایی، يه ثنایی یک دقیقه خدا را یاد کنید. با خودتان خلوت کنید. به قرآن نگاه کنید. يا اینکه اصلا ساکت بنشینید. این خیلی قیمتی است. آدم افطار حقیقی را با خدا می‌کند. افطار حقیقی که خوردن نیست. ابعث حیا، آن افطار است . نماز پیامبر(ص) است. روزه علی(ع) است. افطار خداست. از افطار بالاتر هم چیزی نیست.

*علی(ع) روزه است؛ یعنی هر که علی(ع) را قبول کند در دنیا کم حرف می‌زند، آلوده نمی‌شود. ذکر دنیا را کم می‌کند ادعایش از بین می‌رود.

*هر که پیغمبر را نگاه کند نماز خوانده است. ذکر خدا می‌گوید، دعا می‌کند، صلوات می‌فرستد . همینطور می‌آید جلو تا خدا را ملاقات می‌کند و می‌گوید اشهد، خدا را دیدم. اشهد ان لا اله الا الله می‌گوید و بالا می‌رود .

*اولیای خدا چه چیزی برداشت کردند که وقتی به این ماه می رسیدند مثال بارز واشتاق الی قربک فی المشتاقین بودند . بی شک به خدا اطمینان داشتند و در هر حال رضا بودند . آدم ها برایشان فرقی نمی کرد و همه را به دید الهی می دیدند . مریضی و بی پولی و مرگ و غم و غصه و حتی شادیها برای آنها نشانه است از سلطان السلاطین .

*چرا ما به خدا اعتماد و اتکا نمی کنیم در صورتی که می دانیم کسی ما را اندازه او دوست ندارد و به فکر ما نیست و توکل بر غیر او خسران دنیا و عقباست . خاب الوافدون علی غیرک و خسر المتعرضون الا لک یک راهنمایی برای آنهایی که دلشان در حال تپش است : عارف فانی سید هاشم حداد (ره) می فرمایند: همت عالی دار ، به چیزهای کوچک قانع مشو ، اینقدر دور خود نگرد ، به اوبسپار و جلو برو .

*مرد باید عالی همت باشد . حیف است کسی که می خواهد به محضر سلطان السلاطین حضور یابد درراه مثلا از گدای سر گذر چیزی بخواهد.”

* هر جا غصّه دار شدی استغفار کن. استغفار امان انسان است.

*به این کاری نداشته باش که چرا محزون شده ای ، اذیّتت کرده اند؟ گناهی کرده ای؟ بعضی وجود خودشان را گناه می دانند. شما می گویی چرا من درست کار نمی کنم، او خودش را گناه می داند. محزون که شدی استغفار کن.

*چه غم خود را داشته باشی و چه غم مؤمنین را، استغفار غم ها را از بین می برد. همان طور که وقتی خطا می کنی همه صدمه می خورند ، مثلاً وقتی چند نفر کفران نعمت می کنند به همه ضرر می رسد ؛ استغفار هم که می کنی به همه ماسوای خودت نفع می رسانی.

* در حدیث است که هشت چیز شما دست خداست : موت و حیات, مرض و صحت, فقر و غنا, خواب و بیداری, چه چیزی می ماند که دست خودمان باشد؟

رسول خداوند حضرت محمد صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله فرمودند: پروردگارم مرا به هفت خصلت امر نموده است:

دوست داشتن بينوايان و نزديك شدن به آنها،
ذكر لا حول و لا قوة الا باللّه‏ را بسيار گفتن،
با خويشاوندان رابطه برقرار كردن؛هر چند آنان قطع رابطه كنند،
[و در مسائل مادى]، به پايين‏تر از خود نگاه كنم نه به بالاتر،
در راه خدا سرزنش ملامتگران را به خود نگيرم،
حق را بگويم اگر چه تلخ باشد
و از كسى چيزى نخواهم.

متن حدیث:

اَمَرَنى رَبّى بِسَبعِ خِصالٍ: حُبِّ المَساكينِ وَ الدُّنُوِّ مِنهُم و اَن أكثِرَ مِن «لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه‏» وَ اَن اَصِلَ بِرَحِمى و اِن قَطَعَنى و اَن اَنظُرَ الى مَن هُوَ اَسفَلُ مِنّى و لا اَنظُرَ اِلى مَن هُوَ فَوقى و اَن لا يَأخُذَنى فِى اللّه‏ِ لَومَةُ لائِمٍ و اَن اَقولَ الحَقَّ وَ اِن كانَ مُرّا و اَن لا اَساَلَ اَحَدا شَيئا

«الاصول الستة عشر، صفحه ۷۵ »