روزى حضرت موسى (عليه السلام ) در ضمن مناجات به پروردگار خود عرض كرد خدايا مى خواهم همنشينى كه در بهشت دارم ببينم چگونه شخصى است . جبرئيل بر او نازل شد و عرض كرد يا موسى فلان قصاب در محله فلانى همنشين تو خواهد بود. حضرت موسى به درب دكان قصاب آمده ، ديد جوانى شبيه شبگردان مشغول فروختن گوشت است .

آیت‌الله محمدعلی جاودان از اساتید برجسته اخلاق در شهر تهران در درس اخلاق خود با اشاره به حدیثی از امیرالمؤمنین در رابطه با راه اثرگذاری اعمال صحبت کرد.
وی گفت: همه ما اینجا هستیم اما ما را نیاورده‌اند که اینجا بمانیم. اگر ما مانعی برای پرواز نداشته باشیم و وسایل پرواز را هم داشته‌ باشیم، آنجایی که باید پرواز کنیم، پرواز خواهیم‌کرد. گناه مانع پرواز است. باید برای کنار گذاشتن گناه، اقدام کرد.

این استاد اخلاق اظهار داشت: اگر برای ترک گناه دیر اقدام کنیم گناه باقی مانده و تبدیل به عادت می‌شود. بر اساس گفتار مرحوم فیض‌الاسلام، «عادت» یکی از پنج موردی است که می‌تواند بر انسان حکومت کند. بنابراین در اولین مرحله باید بکوشیم بدی‌هایی که در عمل از ما سر می‌زند را از خود دور کنیم؛ بدی‌های زبان، چشم، گوش و… مرحله بعد نتایجی است که از گذشته این اعمال باقی‌مانده. اگر دلی سوزانده‌ایم باید برطرف شود، اگر حقی از مردم یا خدا مانده باید ادا شود. بعد از حل این مسائل موانع پرواز برداشته می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: امیرالمؤمنین در حدیثی که از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کنند در این رابطه توضیح می‌فرمایند: «یَا عَلِیُّ ‏ثـَلَاثٌ مـَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَقُم لَهُ عَمَلٌ؛ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِى اللَّهِوَ عِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْسَفیه وَ عَقلٌ یُدَارِى بِهِ النَّاسَ»؛ سه چیز است که اگر کسی آنها را نداشته باشد هیچ عملی از او برپا نمی‌شود. یعنی اعمالش اثرگذاری خود را از دست می‌دهند. دستورات شرعی کار مداوای انسان را بر عهده دارند. همانطور که حضرت صدیقه سلام‌الله‌علیها در مسجد فرمودند مثلاً نماز، کبر را مداوا می‌کند.

آیت‌الله جاودان یادآور شد: وقتی اعمال، اثرگذاری نداشته باشند دردی را دوا نخواهندکرد. اولین مسئله‌ای که باعث اثرگذاری اعمال می‌شود پرهیز از گناهان است. پرهیز از گناه شامل یک توانایی برای مقابله با هوا و هوس است. این توانایی از کجا می‌آید؟ وقتی انسان به سوی گناه می‌رود یک نیروی درونی و یک نیروهای بیرونی او را به سمت گناه می‌کشاند. بنابراین هرمقدار که نماز انسان خوب باشد قدرت پرهیز او افزایش پیدا می‌کند و می‌تواند مقابل آن نیروها بایستد. اگر نماز از لحاظ شرعی صحیح باشد، به خصوص اگر اول وقت خوانده شود خیلی در این زمینه تاثیرگذار است.

وی ادامه داد: حضرت امیر(ع) در خصوص بُعد دوم حدیت پیامبر(ص) می‌فرماید: علمی که به وسیله آن با جهل سفیه رد کند. در واقع منظور از علم در این حدیث عقل است، زیرا با اطلاعات نمی‌توان به مقابله با غرایز پرداخت. برای مقابله با هر نیرویی، نیرویی از جنس خودش لازم است؛ بنابراین عقلی لازم است تا به وسیله آن اگر سفیهی جهالت کرد در مقابل، بردباری و حلم بورزد. مثلاً اگر کسی بی ادبی کرد، شخص مقابله به‌مثل نکند و حرمت خود را حفظ کند.

این استاد اخلاق شهر تهران درباره نکته سوم حدیث حضرت رسول(ص) اینگونه توضیح داد: راهکار سوم، عقلی است که به وسیله آن با مردم مدارا کنی و رفتار خوبی داشته باشی از این رو اگر من بدرفتار باشم ممکن است با هر رفتار بد، بخشی از اعمال خوب خود را ضایع کنم. این مطلب بالخصوص درمورد پدر و مادر خیلی پررنگ است. اگر پدر و مادری به فرزند خود بدی کنند گویی دارند خود را می‌سوزانند اما اگر فرزندی به پدر و مادر بدی کند ده برابر خود را سوزانده است.

آیت‌الله جاودان در پایان گفت: بنابراین با مراعات این موارد اعمال خوب انسان برای او می‌ماند و موانع برداشته می‌شود.

مرحوم حضرت آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی، سال گذشته به زایران خانه خدا، توصیه هایی داشتند که در هر قسمت به بخش هایی از آن اشاره می‌کنیم:
شماره ۱
سوار ماشین، هواپیما یا هر وسیله نقلیه ای که می‌شوی، هرجایی که میخواهی سفر کنی، به مدینه می‌روی یا به مکه، ۱۰۰ صلوات بفرست، ۱۰۰ مرتبه الله اکبر و بعد از آن ۱۰۰ مرتبه یا ابالحسن الرضا بگو. پس از آن ۶ مرتبه سوره توحید را به شش جهت بخوان و بعد یک مرتبه آیه الکرسی. این ۵ کار را خود من، همیشه در سفرها انجام می‌دهم.

شماره ۲
مدینه که رسیدی بر ذکر استغفار خیلی مداومت کن تا قبل از رسیدن زمان احرام، پاک شوی و رویت بشود لبیک بگویی. از در مسجد النبی تا داخل حرم، به محضر پیامبر (ص) صلوات هدیه کن. اگر بقیع می‌روی تا وارد بقیع بشوی دائم صلوات بفرست و به ائمه بقیع هدیه کن.

شماره ۳
در زیارت برای کسانی که به تو بد کرده اند بیشتر دعا کن! این کار، رنگی از الوهیت دارد. چرا که ما به خداوند بد می‌کنیم، اما او به ما خوبی می‌کند. خیلی برای دیگران دعا کن و همه را مدنظر داشته باش.

شماره ۴
در مدینه به پیامبر اکرم بگو آقاجان شما را حتی در زمان جاهلیت به «محمّد امین» می‌شناخته اند و همواره به امانتداری مشهور بودید. من دینم را به شما امانت می‌دهم تا در روزی که به آن محتاج هستم به من بازگردانید. به پیامبر و ائمه بقیع و هر امام معصوم دیگری که زیارت کردی بگو: من شما را دوست دارم. این حب و دوستی پیش شما امانت باشد، شب اول قبر که به آن محتاجم به من برگردانید.

شماره ۵
در مدینه قرائت قرآن را شروع کن. سعی کن یک ختم قرآن در مدینه و یک ختم قرآن هم در مکه داشته باشی. در این زمینه روایت هم داریم. اگر مقدور نشد که دو ختم قرآن کنی، در مدینه شروع کن و در مکه تمام کن. ثوابش را هم حتما هدیه کن به چهارده معصوم علیهم السلام.

شماره ۶
بعد از احرام، بر ذکر صلوات مداومت کن و ثواب آن را به چهارده معصوم هدیه کن نه برای خودت. حواست باشد داری دست خالی میروی، میخواهی با دست پر برگردی.

شماره ۷
در همان ابتدای ورود به مسجد الحرام قبل از اینکه طواف را انجام دهی دو رکعت نماز بخوان و بعدش برو زیر ناودان طلا بایست و سر بر کعبه بگذار. همین جور که من می‌گویم باصفا با خدا حرف بزن: اول یک صلوات بفرست، بعد استغفار کن، بعد صلوات دیگری بفرست و بعدش بگو: خدایا به گردن هر کسی حق اخلاقی دارم، فحش داده به من، تهمت زده، غیبتم را کرده و… خدایا من از همه گذشتم. از اعماق دلت از او بگذر. یک مختصری (گذشت) نشان بده و خروارها بگیر. بعد بگو خدایا من که بنده کوچک تو هستم از کسانی که به من بد کردند گذشت کردم. بارالها من هم به تو بد کردم! بیا و از من بگذر… بعدش برو طواف کن، ببین که احساس سبکی میکنی.

با هر گام روی زمین خشک، انگار جاده، جمع می شد، خانه ی خدا پیداتر.

با هر گام روی زمین، خاطره ای زنده می شد و آهی در گلویی پیدا.

گرم راه، گرم سخن های امام… راه را کوتاه می کرد.

ناگهان محمد (1) ایستاد و رو به کوه کرد، زوزه ی ناله گونه ای به گوشش خورده بود…. گرگی از بالای کوه دوان دوان به سوی کاروان مکیان می آمد. از جان امام بیم ناک شد.

فریاد زد: گرگ می آید…

چشمش به چشمهای خالص و بی آلایش امام افتاد و یک لحظه از نگاه امام فهمید : « آرام باش پسر مسلم…در امانیم»

گرگ چنان می دوید که انگار دلداده ی خویش را میان صحرا دیده است… از زوزه های ملتمس و ناله های سوزناکش می شد فهمید به قصد زیارت آمده…

به پای امام که رسید، فرو افتاد… زوزه… زوزه… و امام با نگاهی مهربان او را خطاب قرار داد:

- همان چیزی که خواستی می شود.

گرگ با همان سرعت آمدن، رفت…

محمد رو به امام کرد…مثل همیشه آرام بود و صبور.

-اماما! چه گفت؟

-این گرگ می گفت جفتش در غاری از کوه در حال فارغ شدن است، بچه ای می آورد، دعا کنید خداوند کمکش کند که این کار بر او آسان شود و از نسلش کسی آزار رساننده به ائمه نباشد… من هم دعا کردم… او رفت.

امام این را گفت و شروع به رفتن کرد. نگاه محمد در جاپای او جا ماند.

امام، هر چند کوهی از مسئولیت بر شانه های پرتوانش بود،

اما؛

سبک می رفت. (2)

پی نوشت:

1.محمد بن مسلم از یاران امام محمد باقر ( علیه السلام) و راوی این داستان بود. وی در سفری از مدینه تا مکه با امام همسفر بود.

2.از کتاب لا یوم کیومک یا اباعبدالله