چه زود گذشت؛ رفیقانِ معتکف!

حتما دارید با خودتان نجوا می کنید که: “مهمانی ویژه ی حضرت رب چه خوش گذشت. خدا کند این احساس زلالی و سبکی، به این زودی ها از دست نرود. خدا کند توشه های این کوله های از اعتکاف آورده، ماندگار شود. خدا کند هیاهوی زندگی های شلوغمان آن چه را که در این ایام به زحمت مرتب کرده ایم و سامان داده ایم، حداقل زود به هم نریزد.”
فاطمه حسینی مجرد /کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

 

غروب روز پانزدهم رجب، معتکف احساس چندگانه ای دارد:

اول، از وداع با اعتکاف، معتکفان هم قطار، کنج خلوت عرفانی خویش، حتی در و دیوار مسجد، سخت دلتنگ است؛ دوم، از اتصال مستقیم به تنها منبع نور، از یک انرژیِ عجیب پر شده است؛ و سوم، چند دغدغه ی مهم در سر دارد: چه کنم پس از این بازگشت و توبه ، دوباره شرمنده ی خدایم نشوم؟ چه کنم پس از این قرابت دلچسب، دوباره از معبودم دور نشوم؟ خلاصه چه کنم اعتکاف برایم بماند؟
جواب دغدغه های معتکفانه شاید فقط یک کلمه باشد: “مراقبت”
برای مراقبت های پس از اعتکاف ، باید مؤلفه های اعتکاف را دوباره مرور کنیم. اصل اعمال اعتکاف، دو کار ساده می خواست: روزه بگیر و در مسجد بیتوته کن. اما رشته ی محبت دوست، این روزه داری را که به خانه اش پناه آورده و بست نشسته بود، به هزار بهشت برین کشانده بود: بهشت یک خلوت شیرین اما درمیان خیل پناهندگان به درگاهش؛ بهشت مناجاتهای سحر و سحری های ساده؛ بهشت اتصال به بی نهایت فقط با دو دست گشوده و یک دل شکسته؛ بهشت توبه های نصوح ؛ بهشت زندگی دوباره برای قلب های مرده …

امام صادق علیه السلام فرمودند: “بر شما باد رفتن به مساجد؛ زیرا مساجد خانه هاى خدا در روى زمینند. هر كه پاك و پاكیزه وارد آنها شود خداوند او را از گناهانش پاك گرداند و در زمره زایران خود قلمدادش كند. پس، در مساجد نماز و دعا بسیار بگزارید.” (میزان الحكمه، ج 5، ص 216 )
سه روزاعتکاف، چکیده ی لحظه های انس با حضرت محبوب (جلّ و علا) است. اگر لحظه های انس و خلوت با خدا را در یک سال، فشرده کنیم، با حسابِ غلظت و انبوهیِ نورانیت ماه رجب ، می شود همین سه روز اعتکاف.
پس اگر این سه روز فشرده و طلایی را بازگشایی کنیم، به چند اسم رمز می رسیم:

1- مسجدی شدن
استمرار ارتباط با مسجد ، رمز هزار موفقیت ناگفته است. این را حتماً مخاطبان مسجدی مان تأیید می کنند. اگر مسجد، فقط در چند مناسبت خاص، مثل اعتکاف و شب های قدر وارد زندگی مان می شود، آن را عضو همیشگیِ زندگی مان کنیم.
امام صادق علیه السلام فرمودند: “بر شما باد رفتن به مساجد؛ زیرا مساجد خانه هاى خدا در روى زمینند. هر كه پاك و پاكیزه وارد آنها شود خداوند او را از گناهانش پاك گرداند و در زمره زائران خود قلمدادش كند. پس، در مساجد نماز و دعا بسیار بگذارید.” (میزان الحكمه، ج 5، ص 216 )
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : “اى ابوذر! تا زمانى كه در مسجد نشسته اى خداوند متعال به تعداد هر نفسى كه مى كشى ، یك درجه در بهشت به تو مى دهد و فرشتگان بر تو درود مى فرستند و براى هر نفسى كه در مسجد مى كشى ده حسنه برایت نوشته مى شود و ده گناه از تو پاك مى گردد” (بحار الأنوار: ٧٧/٨٥/٣. میزان الحكمه، ج 5، ص 219)

2- با خدا خلوت کردن
کسی که توفیق یافته تا در لباس یک معتکف، مهمان ویژه ی ماه رجب باشد، قطعاً اهل نمازهای منظم یومیه هست. چیزی که در فضای سه روزه ی اعتکاف، طعم شیرینش را می چشد، همراه شدنِ نمازهای همیشه با لذت مناجات و خلوت کردن با خداست. باز هم باید برای ماندگاری اعتکاف، قدری از آن را با خود به خانه آورد. می شود بعد از نمازهای روزانه کمی سر سجاده نشست و به زبان خود یا با کلمات حضرات معصومین علیهم السلام (دعاهای مأثوره) با خدا خلوت کرد. کم کم می شود این خلوت و این مناجات را به دل شب کشاند و با نماز شب همراه کرد.

3- با مؤمنان دوستی کردن
در روایات، یکی از آثار و برکات ارتباط مداوم با مسجد هم یافتن دوستان مؤمن ذکر شده است: امام على علیه السلام : “هر كه به مسجد آمد و شد كند به یكى از این هشت چیز دست یابد: یافتن برادرى به خاطر خدا ، یا دانشى جدید ، یا آیتى محكم ، یا رحمتى كه آن را چشم به راه بود ، یا سخنى كه او را از هلاكت برهاند ، یا شنیدن جمله اى كه او را به هدایت رهنمون شود ، یا آن كه گناهى را از ترس و یا شرم ترك گوید.” (الأمالی للصدوق : ٤٧٤/٦٣٧ میزان الحكمه، ج5، ص 223 )
معمولاً در فضای گرم و دلچسب اعتکاف، دوستان خوبی پیدا می شود و روابط جالبی شکل می-گیرد. معتکفین هر کدام در محدوده ی محدود و کوچکی، روی یک سجاده یا زیرانداز در مسجد اتراق کرده اند. پس در این خانه ی کوچکشان با مؤمنان بسیاری همسایه و همدم می شوند. به خصوص در اعتکاف های دانشجویی، دوستان همسال و همزبان، بیشتر یافت می شود. حفظ این دوستی ها و گاه، تازه کردن دیدارها، به ماندگاری آثار اعتکاف کمک فراوانی می کند.
در روایات، یکی از آثار و برکات ارتباط مداوم با مسجد هم یافتن دوستان مؤمن ذکر شده است: امام على علیه السلام : “هر كه به مسجد آمد و شد كند به یكى از این هشت چیز دست یابد: یافتن برادرى به خاطر خدا ، یا دانشى جدید ، یا آیتى محكم ، یا رحمتى كه آن را چشم به راه بود ، یا سخنى كه او را از هلاكت برهاند ، یا شنیدن جمله اى كه او را به هدایت رهنمون شود ، یا آن كه گناهى را از ترس و یا شرم ترك گوید.” (الأمالی للصدوق : ٤٧٤/٦٣٧ میزان الحكمه، ج5، ص 223 )

4- به حساب و کتابِ خود رسیدن
مگر نه اینکه پیشگیری، بهتر از درمان است؟ مگر نه اینکه اعتکاف، مثل یک زره می تواند به خوبی از خطرات زیادی مصونمان کند؟ هم خاصیت روزه این است، ” لعلّکم تتقون” ( بقره، 183) و هم اثر خلوت با خود و خدای خود . پس باید این پیشگیری و حراست را در زندگیِ پس از اعتکاف، ادامه داد. به اعمال روزانه ی خود فکر کردن، کارها و حرف ها و حتی فکرهایمان را در چهارچوب دین و اخلاق اسلامی سنجیدن، خلاصه در پایان هر روز، یک حساب و کتاب سرانگشتی کردن، راه زره پوش شدنمان را هموار می کند.

 

جدّ علامه طباطبائی(ره) از شاگردان و معاشران نزدیک شیخ محمد حسن نجفی (صاحب جواهرالکلام)

بود و نامه‌ها و نوشته‌های ایشان را می‌نگاشت.

وی مجتهد بود و به علوم غریب (رمل و جفر و …) نیز احاطه داشت اما از نعمت داشتن فرزند محروم بود.

روزی هنگام تلاوت قرآن به این آیه رسید؛ «و ایوب إذ نادی ربه: انیّ مسنی الضر و انت ارحم الرّاحمین.»(1) با خواندن این آیه، دلش می‌شکند و از نداشتن فرزند غمگین می‌شود.

همان هنگام چنین ادراک می‌کند که اگر حاجت خود را از خداوند بخواهد، روا خواهد شد.

دعا می‌کند و خداوند هم ـ پس از عمری دراز ـ فرزند صالحی به او عنایت می‌فرماید. آن پسر، پدر مرحوم علامه طباطبائی می‌شود. پدر علامه نیز پس از تولد او، نام پدر خود (یعنی جدّ علامه) را بر وی می‌نهد.

پی‌نوشت:

1- انبیا، 83 . و ایوب را یاد کن هنگامی که پروردگارش را ندا داد که: به من آسیب رسیده است و تویی مهربان‌ترین مهربانان.

منبع :
کتاب آن مرد آسمانی، مرتضی نظری .

روزی ابراهیم ادهم در بازارهای بصره عبور می‌كرد و مردم اطرافش را گرفته و گفتند: ابراهیم!‌ خداوند در قرآن مجید فرموده «ادعونی استجب لكم».

مرا بخوانید جواب می‌دهم شما را، ما می‌خوانیم ولی دعای ما مستجاب نمی‌شود.

ابراهیم گفت: علتش آن است كه دلهای شما بواسطه ده چیز مرده است «دعایتان صفائی ندارد و دلهای پاك و بی‌آلایش نیست» پرسیدند آن ده امر چیست؟ گفت: اول آنكه خدا را شناختید ولی حقش را ادا ننمودید.

دوم: ‌قرآن را تلاوت كردید ولی عمل به آن نكردید.

سوم:‌ ادعای محبت با پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نمودید ولی با اولادش دشمنی كردید.

چهارم: ادعا كردید با شیطان عداوت و او را دشمن هستیم ولی در عمل با او موافقت نمودید.

پنجم: می‌گویید به بهشت علاقمندیم امّا برای وارد شدن در بهشت كاری انجام نمی‌دهید.

ششم: گفتید از آتش جهنم می‌ترسیم ولی بدن‌های خود را در آن افكندید.

هفتم: به عیب جویی مردم مشغول شدید و از عیب خود غافل ماندید.

هشتم: گفتید دنیا را دوست نداریم و ادعای بغض آن را نمودید ولی با حرص جمعش می‌كنید.

نهم: اقرار به مرگ دارید ولی خویشتن را مهیا برای آن نمی‌كنید.

دهم: مردگان را دفن نمودید امّا از آنها عبرت و پند نگرفتید.

این علل ده گانه است كه باعث مستجاب نشدن دعای شما می‌شود.

این روز از روزهای ویژه و ارجمند و گرامی است. در این باره در كتاب شریف اقبال آمده است: حضرت آدم از خداوند پرسید خدایا محبوب‌ترین روزها و گرامی‌ترین زمانها نزد تو كدام است. خداوند وحی فرمود: محبوب‌ترین روزها نزد من نیمه رجب است. ای آدم در این روز بكوش تا با قربانی كردن، میهمانی دادن، روزه داشتن، نیایش كردن، بخشش خواستن‌، لا اله الا الله گفتن به من تقرب و نزدیكی جویی.

ای آدم من چنین تقدیر كردم كه فرزندی از فرزندان تو را به پیامبری برانگیزم و روز نیمه رجب را به او و به امت ویژه سازم كه در آن روز چیزی از من نخواهند جز اینكه بدانان ببخشم و عفو و گذشت نخواهند جز اینكه از گناهانشان درگذرم ای آدم آنكه نیمه رجب را روزه دارد ذكر گوید، خضوع و خشوع كند و از صدقه دهد، نفس خویش را پاس دارد پاداشی جز بهشت نخواهد داشت ای آدم به فرزندانت گوشزد كن كه در ماه رجب نفس خویش را پاس دارند و از كج راهی بپرهیزند كه گناه در این ماه بس بزرگ است.

امام صادق علیه السلام:

سَجدةُ الشُكرِ واجِبَةٌ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ تُتِمُّ بِها صَلاتَكَ و َتُرضى بِها رَبَّكَ وَ تُعجِبُ المَلائِكَةَ مِنكَ… ؛

سجده شكر بر هر مسلمانى واجب است،با آن نمازت را كامل و پروردگارت را خشنود مى سازى و فرشتگان را به شگفتى مى آورى.

من لا یحضره الفقیه ج1 ، ص 333 ، ح 979 - تهذيب الاحکام(تحقیق خرسان) ج 2، ص 110، ح 183

امام صادق عليه السلام :
يُعرَفُ مَن يَصِفُ الحَقَّ بِثَلاثِ خِصالٍ: يُنظَرُ اِلى اَصحابِهِ مَن هُم؟ و َاِلى صَلاتِهِ كَيفَ هىَ؟ و َفى اَىِّ وَقتٍ يُصَلّيها؟؛

كسى كه از حق دَم مى زند با سه ويژگى شناخته مى شود: ببينيد دوستانش چه كسانى هستند؟ نمازش چگونه است؟ و در چه وقت آن را مى خواند؟

محاسن ص 254، ح 281