یک بار هارون الرشید خطاب به امام موسی کاظم(ع) کرد و گفت: می خواهم از شما چیزهایی بپرسم که مدتی است در ذهنم خلجان می کند و تا کنون از کس دیگری نپرسیده ام، به من گفته اند که شما هرگز دروغ نمی گویید، جواب مرا درست و راست بفرمایید!

فرمود: اگر من آزادی بیان داشته باشم، تو را از آنچه می دانم در زمینه پرسشم آگاه خواهم کرد.

گفت: در بیان آزاد هستید، هرچه می خواهید بفرمایید. اما اولین سؤال من اینست که چرا شما و مردم معتقد هستید که شما فرزندان ابوطالب از ما فرزندان عباس برترید، درحالیکه ما و شما از تنه یک درختیم؟

ابوطالب و عباس هر دو عموهای پیامبر بودند و از جهت خویشاوندی با پیامبر، با هم فرقی ندارند.

امام(ع) فرمود: ما از شما به پیامبر نزدیک تریم. گفت: چگونه؟

فرمود: چون پدر ما ابوطالب با پدر رسول اکرم(ص) برادر تنی ( از یک پدر و مادر) بودند ولی عباس برادر ناتنی (تنها از سوی مادر) بود.

گفت: سؤال دیگر: پس چرا شما خود را ذریه رسول خدا می دانید و حال آنکه ذریه از سوی پسر است نه از سوی دختر؟

فرمود: مرا از پاسخ این پرسش معاف دار. گفت: نه باید پاسخ بفرمایید و از قرآن دلیل بیاورید.

فرمود:«و من ذریته داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون و کذالک نجزی المحسنین و ذکریا و یحیی و عیسی »(۱)

اکنون می پرسم: عیسی که در این آیه ذریه ابراهیم به شمار آمده، آیا از سوی پدر به او منسوب است یا از سوی مادر؟

گفت: به نص قرآن، عیسی پدر نداشته است.

فرمود: پس از سوی مادر ذریه نامیده شده است، ما نیز از سوی مادرمان فاطمه(س) ذریه پیامبر محسوب می شویم. آیا آیه دیگری بخوانم؟

گفت بخوانید. فرمود: آیه مباهله را می خوانم.

«فمن حاجك فيه من بعد ما جائك من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم و نسائنا و نسائكم و انفسنا و انفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله على الكاذبين»(۲)؛ هيچ كس ادعا نكرده است كه پيامبر در مباهله با نصاراى نجران جز على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم‌السلام)، كس ديگرى را براى مباهله با خود برده باشد پس مصداق ابنائنا (پسرانمان را) در آيه مزبور، حسن و حسين (درود خدا بر ايشان) هستند، با اين كه آنها از سوى مادر به پيامبر منسوبند و فرزندان دختر آن گرامى‌اند.(۳)

پی نوشت ها:

۱_(انعام-۸۴)

۲_(سوره آل عمران، آیه ۶۱)

۳_(عیون الرضا(ع)، ج۱،ص۸۱)

از شیوه های موسی بن جعفر(ع)در مقام احسان به دیگران این بود که هر گاه نیازمندی جهت رفع نیاز خود به آن حضرت مراجعه می کرد با چهره ای گشاده و لبهای پر از خنده به او می فرمود: نخست از تو سؤالی می کنم اگر صحیح پاسخ دادی آنچه را که خواسته ای ده برابر به آن خواهم افزود و اگر پاسخی صحیح ندادی به همان مقدار که تقاضا کرده ای به تو خواهم داد. شاید منظور امام(ع) از این آزمایش به دست آوردن مقدار معرفت اشخاص بوده است تا هر کس را به اندازه معرفتش حمایت فرماید.

روزی شخص فقیر و مستمندی به خدمت امام(ع) رسید و از آن معدن کرم درخواست کمک کرد تا آن را به عنوان سرمایه قرار دهد و از سود حاصل از آن، زندگی را اداره و معاش خویش را تأمین کند.

موسی بن جعفر(ع) بر اساس شیوه معمول، نخست سؤالی را به این شکل مطرح فرمود:

اگر قرار باشد چیزی درخواست کنی و آن را بر عهده تو گذارند چه چیز را انتخاب خواهی کرد؟

تقیه در دین را انتخاب می کنم و از خداوند می خواهم نعمت تقیه را به من ارزانی فرماید و نسبت به حقوق برادران دینی خود وظیفه شناس باشم.

امام(ع) که هنر انتخاب و قدرت اندیشه او را در ضمن پاسخی که ارائه داد به دست آورد با طرح پرسشی دیگر فرمود:

تو را چه خواهد شد که دوستی ما اهل بیت پیامبر را انتخاب کنی؟

آن مرد گفت: دوستی و ولایت شما را به من داده اند و بر آنچه که خداوند به من عطا فرموده سپاسگزارم و آنچه را که ندارم تقیه است و از خداوند رحمان مسئلت می نمایم.

امام کاظم(ع) بینش او را تحسین فرمود و دستور داد دو هزار درهم به او بدهند و سپس فرمود تا این پول را در تجازت(مازو) به کار اندازد. «مازو» همان چیزی است که از آن مرکب می سازند و آن مرد طبق دستور امام(ع) عمل نمود و پس از گذشت یک سال، کسب و کارش رونق فراوان گرفت و دارای سرمایه و زندگی خوبی گردید.(۱)

روش اهل بیت(ع) در بخشش و صله

حضرت موسی کاظم(ع) فرمودند: ما همه در علم و شجاعت، یکسان ایم، ولی در بخشش، به اندازه ای هستیم که مأموریم.(۲)

پی نوشت ها:

۱_(زندگانی موسی بن جعفر(ع)،ص۲۶۵؛ وسال/ج۱۱/ص۴۷۴؛حیوه الامام موسی بن جعفر(ع)ج۱/ص۱۵۴؛ داستانهای زندگی امام موسی بن جعفر(ع) امام تألیف سید رضا تقوی)

۲_(بصائر الدرجات، ض۴۸۰؛ الکافی:۴/۲۳)

در دست‌کردن انگشتری یکی از زینت‌های رایج است و در روایات اسلامی برای هر یک از انگشترهای نگین‌دار خواصی ذکر شده است.

این موضوع در سیره ائمه معصومین علیهم السلام نیز دیده می‌شود که البته یکی از آموزه غیر مستقیم عقیدتی و سیاسی آن انفاس نورانی به شمار می‌رود، به عنوان نمونه در کتاب کافی (جلد ۶ صفحه ۴۷۴) آمده است: نقش نگین امام سجاد علیه‌السلام «خزی و شقی قاتل الحسین بن علی» (قاتل حسین بن علی ذلیل و شقی است) بوده است.
در کتاب‌های حدیثی، برای امام موسی کاظم(ع) که در سالروز شهادت آن امام بزرگوار قرار داریم، چند نقش نگین مختلف ذکر شده است. مرحوم علامه سید محسن امین در این باره می‌نویسد: شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار االرضا و نیز در کتاب روایت کرده است: نقش انگشتر ابوالحسن موسی‌بن جعفر(ع) عبارت قرآنی «حسبی الله» (بخش از آیه ۱۲۹ سوره توبه به معنای «خدا مرا بس است») بوده است.

ظاهراً این انگشتر پس از شهادت امام موسی کاظم(ع) به فرزند بزرگوار ایشان امام علی‌بن موسی الرضا(ع) می‌رسد؛ ‌انگشتری که بر نگین آن عبارت «حسبی الله» با نقشی از گل و هلالی بر بالای آن حک شده بود. چنانچه حسین‌بن خالد نیز می‌گوید: حضرت رضا(ع) کف دست مبارکش را باز کرد و انگشتر پدر بزرگوارش در دستش بود و نقش‏ «حسبى الله»‏ را به من نمایاند. (صدوق‏، عیون أخبار الرضا، آقا نجفى اصفهانى، شیخ محمد تقى‏، ج ‏۲، ص ۲۹۴)

این یکی دیگر از نقوشی که برای نگین انگشتری امام کاظم(ع) ذکر شده، «الملک لله وحده» است.

بارها شنیده‌ایم که ائمه اطهار علیهم‌السلام بر مسئله تفکر، تأکید داشته‌اند و حضرت رسول(ص) فرموده‌اند: «یک ساعت تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است».

آیا تا حالا فکر کرده‌اید که اصلا در چه چیزی باید تفکر کرد و چگونه اندیشید تا مشمول این سخن پیامبر(ص) شویم؟!

برای چه نماز می‌خوانیم؟ برای چه روزه بگیریم؟ برای چه بندگی کنیم؟ اگر تفکر کردی و به جواب رسیدی، حالا نمازت ارزشمند است؛ حالا روزه‌ات خریدار دارد و گرنه …

امام رضا (ع) می‌فرمایند:

عبادت، به فراوانی نماز و روزه نیست. عبادت واقعی، تفکر در کار خدای جلیل است.

آری! تفکر، وجدان آدمی را بیدار و او را به سجده در پیشگاه این بی‌انتهای هستی وا می‌دارد:

«وَیَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَیَزِیدُهُمْ خُشُوعًا»؛ و به زمین افتاده و حال گریه و خشیت آنان افزوده می‌شود.

با تفکر، انسان به شناخت خویش و شناخت هستی و شناخت دنیا و شناخت الله و شناخت روش زندگی و مرگ می‌رسد.

حال سؤال اینجاست:

- راجع به چه چیزهایی فکر کنیم؟

- اصلاً چگونه فکر کنیم؟

- مدل تفکر ما چگونه باشد؟

- موضوعاتی که باید به آنها فکر کرد چیست؟

در ذیل، برخی از محورهای تفکر آمده است. اینها سرفصل‌ها و خلاصه‌ای از آن چیزی است که می‌شود به آنها فکر کرد. مطمئناً موضوعات و محورهای زیادتری به ذهن شما می‌رسد که می‌توانید راجع به آنها فکر نمایید.

محورهای اصلی تفکر

1) تفکر در آثار خداوند در تفکر در قرآن

2) تفکر در خود (قوت‌ها، ضعف‌ها، روحیات، وظایف و تکالیف، اختیارات، رسالت‌ها، دغدغه‌ها، برخورد با مردم، برخورد با خدا و طبیعت)

3) تفکر در دین (قرآن و عترت، عمق محتوی، برکات و آثار دین، دستورات دین، تلخی و شیرینی دین، دین به حق، شبهات و سؤالات دین، اعمال و وظایف دینی و …)

4) تفکر در دنیا (پوچی، ظاهر و باطن، موقتی بودن، امانتی بودن، دو چهره بودن، بدهکاری‌ها و طلبکاری‌ها، عشق به آن …)

5) تفکر در جهان آخرت (دایمی بودن، عمق و ظاهر و باطن آن، مراحل، احوال، عاقبت‌ها، شفاعت‌ها …)

6) تفکر در طبیعت (زیبایی‌ها، پیچیدگی‌ها، توانمندی‌ها، درس‌ها، وظایف، علل آفرینش، اهداف …)

7) تفکر در مردم (دسته‌بندی‌ها، روحیات، تنوع، نوع برخورد، نوع ارتباط، بدهکاری‌ها و طلبکاری‌ها، دوستی‌ها و دشمنی‌ها، طبقات …)

8) تفکر در دشمن (درون و بیرون، حیله‌ها، روش‌های جذب، روش‌های تخریب، راه‌های مقابله …)

9) تفکر در زمان (پیچیدگی‌ها، مقایسه با تاریخ، رسالت‌ها، استفاده‌ی مفید و غیرمفید، بطالت‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و …)

10) تفکر در غفلت‌ها (سستی‌ها، اهمال‌کاری‌ها، تأخیرها و عجله‌ها، ولش‌کن‌ها، تنبلی‌ها، یادآوری‌ها …)

 يک جوان اندونزيايي که پيرو دين بودا بوده، اخيرا در شهر شيعه نشين الأحساء به دين مبين اسلام و مذهب تشيع گرويد.

وي ماجراي مسلمان شدنش را چنين بيان مي کند: چند سال پيش براي کار به عربستان آمدم. در يک کافي شاپ به عنوان گارسون مشغول کار شدم. چندي پيش در يک روز شلوغ و پرکار،‌ به قدري تعداد مشتريان زياد شد، که نتوانستم به خوبي از مشتريان پذيرايي کنم و درخواست هايشان را استجابت کنم.

او در ادامه افزود: يکي از مشتريان يک نوشيدني سفارش داد اما بدليل کار زياد، فراموش کردم برايش ببرم. ناگهان بلند شد، فرياد کشيد و بعد جلو آمد و يک سيلي بر صورت من زد. من از ترس از دست دادن شغلم، هيچ واکنشي از خودم نشان ندادم.

اين جوان تازه مسلمان شده مي افزايد: در همين هنگام يکي ديگر از مشتريان از جاي خود برخواست و جلو آمد و از من پرسيد: “چرا ساکتي؟ چرا از خودت واکنش نشان ندادي و تو هم يک سيلي به او نزدي؟!” من چيزي نگفتم اما او اصرار کرد که من بايد انتقام بگيرم. صاحب کافي شاپ نزديک شد که درگيري را پايان دهد اما مشتري که مدافع من بود، راضي نشد و فورا با پليس تماس گرفت.

وي افزود: پليس آمد، ما را به پاسگاه برد. در آنجا فردي که مرا کتک زده بود وقتي فهميد مقصر است، شروع کرد به گريه کردن و درخواست بخشش، من در نهايت او را بخشيدم. فرداي آن روز يک بار ديگر جواني که از من دفاع کرده بود به کافي شاپ آمد. با او دوست شدم و پرسيدم: “چرا از من دفاع کردي؟!” گفت: دين من چنين دستوري به من داده ..

اين جوان تازه شيعه شده، در ادامه گفت: از دينش بيشتر پرسيدم و وقتي درباره اسلام برايم توضيح داد، تصميم خودم را گرفتم و مسلمان شدم. خدا را شکر که اکنون من يک مسلمان شيعه هستم.