برخی مواقع تلاش بسیاری می‌کنیم تا به آنچه که برایمان مهم است دست یابیم و یا مشکلات را از جلوی پایمان برداریم غافل از این‌که مشکل شاید از جای دیگر است مثلا از اینکه ما حتی با کمترین امکان هم که شده نمی‌خواهیم با اقوام و بستگان خود ارتباطی برقرار کنیم و از حال آنها با خبر شویم.

نمی‌دانم که جامعه امروزه ما چرا اینگونه شده است، شاید از خدا هزاران حاجت داریم ولی حتی به یک حرف وی عمل نمی‌کنیم هرچند شأن خدای بزرگ والا است و شکل تعاملش با بندگان فراتر از این گونه روابط است ولی خودش راه خیلی از کارها را نشانمان داده از جمله این موارد می‌توان به کمتر شدن روابط خویشاوندی در خلال به اصطلاح این زندگی روزمره اشاره کرد.

بخشی از مفاهیم آیه ۲۷ از سوره «بقره» در مورد این مهم است که در ادامه، متن، ترجمه و برخی نکات مرتبط با آن می‌آیند:

متن آیه:

«الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»

ترجمه آیه:

“فاسقان کسانی هستند که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن، می‌شکنند و پیوندهایی را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده و در روی زمین فساد می‌کنند، اینها زیانکارانند.”

مفاهیم مرتبط با آن:

علامه مجلسی (قدس‌سره) به دنبال این آیه‌، ۱۱۰ حدیث درباره‌ی اهمیت صله‌ی رحم، بیان کرده و آنها را مورد بحث قرار داده است. در اینجا برخی از نکات جالبی که در آنها آمده را نقل می‌کنیم:

با بستگان خود دیدار و رابطه داشته باشید، هر چند در حد نوشاندن آب باشد.

صله‌ی رحم، عمر را زیاد و فقر را دور می‌سازد.

با صله‌ی رحم، رزق توسعه می‌یابد.

بهترین قدم‌ها، قدمی است که برای صله‌ی رحم و دیدار اقوام برداشته می‌شود.

در اثر صله‌ی‌ رحم، به مقام مخصوصی در بهشت دست می‌یابید.

به سراغ بستگان بروید، گرچه آنها بی‌اعتنایی کنند.

صله‌ی رحم کنید، گرچه به اندازه‌ی سلام کردن باشد.

صله‌ی رحم، مرگ و حساب روز قیامت را آسان می‌کند.

صله‌ی رحم باعث تزکیه عمل و رشد اموال می‌شود.

کمک مالی به اقوام و بستگان، ۲۴ برابر کمک به دیگران پاداش دارد.

صله‌ی رحم کنید، گرچه یکسال راه بروید.

کسی که صله‌ی رحم را ترک کند، بویی از بهشت به او نمی‌رسد.

امام صادق(ع) می‌فرمایند:

پدرم سفارش کرد، با افرادی که با اقوام و بستگان خود رابطه ندارند، دوست مشو».

منابع:

کتاب دقایقی با قرآن، تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی، ناشر: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، نوبت چاپ پانزدهم زمستان سال ۱۳۹۰

پایگاه تخصصی ترجمه قرآن کریم www.maarefquran.net (ترجمه آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی)

یکی از راه هایی که می توانیم دعای خود را اجابت شده ببینیم این است که از والدین خود بخواهیم تا این دعا را در حق ما انجام دهند. و این کار جز با رضایت قلبی آنها از فرزندشان صورت نمی گیرد.

در همین باب از پیغمبر اکرم(صلّي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم) این‌طور وارد شده است که: «کُلُّ شَيْئٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللهِ تَعَالَی حِجَابٌ إلَّا شَهَادَةَ أنْ لا إلَهَ إلَّا اللهِ وَ دُعَاءَ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ». ميان هر چيز و خداي‌تعالي ممکن است حجابی وجود داشته باشد، مگر شهادت به وحدانیت او و دعای پدر برای فرزندش. اینجا ديگر هیچ حجابی در کار نیست.

آنقدر خدای متعال دعای پدر را در حق فرزندش تحقق یافته می بیند که آن را برابری می دهد با شهادت با وحدانیت خودش ؛ پس باید از این میان بری که پروردگارمان به ما نشان داده استفاده کرد وبا کسب رضایت پدر و مادر _ که اگر تحقق یابد بهترین دعاها را در حقمان خواهد کرد_ به کمال سعادت خواهیم رسید.

در روایت ديگری از پیغمبر اکرم(صلّي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم) آمده است: «دُعَاءُ الْوَالِدِ یَفْضِی إلَی الْحِجَابِ». دعای پدر از حجاب می‌گذرد و ديگر مانعي بر سر راه خود ندارد. یعنی اگر پدر برای فرزندش دعا کند، اين دعا بدون حجاب خواهد بود و از تمام حجاب‌ها مي‌گذرد.

اگر با دقت در احوال اطرافیان خود بنگریم می بینیم که هر کس به توصیه صریح و البته همراه با امر حق تعالی که در قرآن آورده است : “به پدر و مادر خود احسان کنید."؛ عمل کرده است عاقبتش به خیر شده و زندگی بسیار زیبایی دارد و هر کس این امر الهی را نادیده گرفته است در ظلمات فرو رفته و ذلیل گردیده است. در همین راستا کمیل بن زیاد نقل می کند که امیر المؤمنین (ع) همواره به نیکى بر پدر و مادر تشویق مى‏کرد و مى‏فرمود : “فرزندان من! بر شما باد به نیکى بر پدر و مادر که در دعاى آنها هم بهبودى است و هم نابودى”

با این حال عده ای هنوز با دیدن این عاقبت درس عبرت نگرفته اند و باز برای خواسته های کوچکشان والدین خود را آزرده می کنند ، غافل از اینکه میان بر خواسته هایشان یک دعای کوچک پدر و مادر است.

البته اگر به خانه های سالمندان سری بزنیم در می یابیم که پدر و مادر ها با وجود غصه و ملال تنهایی که اگر با آنها قدری سخن بگوییم از شدت رنج بی کسی(یا بد کسی ) اکثرا به گریه می افتند ؛ آنقدر دلسوزند که با وجود تمام این بی معرفتی ها و ناسپاسی ها باز از خدای متعال عاقبت به خیری فرزندشان را می خواهند.

 ایشان به فرزندان احترام می گذاشتند و آنها را با احترام خطاب می کردند و همیشه سعی در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی آنها داشتند.

در حدیث شریف کساء حضرت فاطمه(س) در پاسخ سلام فرزند خود امام حسن(ع) می فرماید: سلام برتو اى نور ديده ام و ميوه دلم. و در پاسخ سلام امام حسین(ع) می فرماید: سلام بر تو اى فرزند من و اى نور ديده ام و ميوه دلم.

حضرت زهرا (س) فرزندان خود را همیشه برای یادگیری و تعلیم و تزکیه آماده می کرد؛ به عنوان مثال به فرزندش حسن(ع) می فرمود: «به مسجد برو ، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن».

و در عین حال شادی و خوشحالی را در بیت خود تسری می داد و این تا حدی بود که از بازی با کودکان که نقش بسزایی در تربیت آنها دارد اجتناب نمی نمود. نقل شده است که فاطمه(س) فرزندش حسن(ع) را روی دست می گرفت و بالا می انداخت و حرکت می داد و می فرمود: اشبه أباک یاحسن، واخلع عن الحق الرّسن، واعبد الهاً ذامنن، ولاتوال ذا الاحسن. (ای حسن ، نظیر پدرت باش و ریسمان ظلم از حق دور کن، و خداوندی را که صاحب نعمت هاست پرستش کن و با افراد تیره دل دوست مباش).

ایشان همیشه رسیدگی به فرزندان را در اولویت قرار می داد. سلمان می گوید:روزی فاطمه زهرا(س) را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام فرزندش حسین گریه می کرد. عرض کردم : برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم ؟ ایشان فرمود:من به آرام کردن فرزند اولی هستم ، شما آسیاب را بچرخانید .

همچنین از نکات بارز حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان سبک عملی تشویق به عبادت برای آنها بود. مسلما وقتی والدین الگوی عملی کودکان برای عبادت پروردگار باشند، در آینده و بزرگسالی آنها نیز به تعصی از والدین این راه را پیش خواهند برد.

در همین زمینه امام حسن (ع) می فرماید: مادرم فاطمه را در شب جمعه در محراب عبادت دیدم که به عبادت و نماز مشغول است، او پیوسته به رکوع و سجود مشغول بود که شب به پایان رسید.

آن حضرت در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان کودکان خود را به بیداری فرا می خواند. حضرت در روز بچه ها را می خواباند تا استراحت کنند و غذای کمتری به آنان می داد تا بدین گونه زمینه و موقعیت بهتری برای شب زنده داری داشته باشند. ایشان نمی گذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و می فرمود : محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند .

از نکات دیگر تربیتی ایشان عدالت در توجه به کودکان بود. آمده است روزی امام حسن(ع) نزد پیامبر(ص) آمد و اظهار تشنگی کرد. رسول خدا(ص) برخاست، ظرفی برداشت و از گوسفندی که داخل منزل بود مقداری شیر دوشید و به امام حسن(ع) داد. فاطمه زهرا (س)، به پیامبر(ص) گفت : گویا حسن برای شما عزیزتر از حسین است. پیامبر(ص) فرمود: نه. هردو برایم عزیز و محبوبند . ولی چون اول حسن تقاضای آب کرد او را مقدم داشتم .

همچنین روزی حسنین(ع) در حضور پیامبر (ص) کشتی گرفتند . در این میان فاطمه(س) شنید که پدر بزرگوارش ، امام حسن را به پیروزی بر امام حسین ترغیب می کند . حضرت زهرا(س) از این نوع رفتار پیامبر(ص) اظهار تعجب کرد. پیامبر فرمود: دوستم جبرئیل ، حسین را تشویق می کند و من حسن را تشویق می نمایم .

آیت الله آقا مجتبی تهرانی در ایام فاطمیه سال ۱۳۷۴ به شرح خطبه فدک حضرت فاطمه( درود خدا بر او باد) پرداختند و در جلسه اول به شکل پوشش اسلامی زنان در جامعه بر اساس سیره آن حضرت اشاره کردند.

متن زیر گلچینی از کتاب این استاد اخلاق با نام “شرح خطبه فدک” است که درباره شرایط زمانی و مکانی سخنرانی حضرت فاطمه(س) در مسجد پیامبر(ص) است که می خوانید:

* لَمّا أَجْمَعَ[۱] اَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرٍ عَلی مَنْعِ فاطِمَةَ فَدَکاً وَ بَلَغَها ذلِکَ.
زمانی که ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند که مانع رسیدن فدک به حضرت زهرا(س) شوند. این خبر که به حضرت زهرا(س) رسید. ایشان همه را خبر کرد و پس از پوشیدن لباس ها برای سخنرانی به سمت مسجد رفت. نوع و چگونگی پوشش حضرت زهرا را همه روایت کرده اند:

پوشش اول : بزرگتر از روسری‏های فعلی زن ها به صورتی که سر و سینه و گردن را می‏پوشانده است
* لاثَتْ خِمارَها عَلی رَأْسِهٰا
لاث به معنی پیچیده است. خمار چیزی بوده است بزرگتر از روسری‏های فعلی زن ها به صورتی که سر و سینه و گردن را می‏پوشانده است و همان است که در آیۀ شریفه آمده است:
* وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ[۲]
روسری‏هایشان را طوری روی سر بیندازند که سینه را بپوشاند.
خُمر جمع خمار است. به هر حال وقتی این خبر به حضرت زهرا(س) رسید برخاستند و خمار را بستند. لاثَ به معنای پیچیدن است. از لفظ خمار هم معلوم می‏شود که حضرت طوری آن روسری را به کار برده بودند که روی گردن و سینه ایشان پوشیده شده بود.

پوشش دوم: نوعی پوشش سراسری شبیه چادر امروز یا پیراهن بلند عربی
* وَ اشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِهٰا
جلباب نوعی پوشش سراسری بوده که روی لباس ها می‏پوشیده‏ اند. شاید چیزی شبیه چادر امروز یا پیراهن بلند عربی. حضرت آن پوشش سراسری را هم طوری بر سر افکندند که محیط بر تمام بدن ایشان بود.
* وَ أَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ (یا لمةٍ)[۳] مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساءِ قَوْمِهٰا
یعنی حضرت زهرا(س) همراه با گروهی که به اصطلاح همسن و سال، یا هماهنگ، یا از یاران و اعوان و خویشاوندان ایشان بودند حرکت کردند. تا اینجا یکی از مسائل قابل توجه مسئلۀ پوشش حضرت است که ایشان برای وارد شدن در مسجد که مردان در آنجا حضور داشتند چگونه خودشان را از نظر پوشش آماده کردند. نکتۀ دیگر توجه به جماعتی است که آن حضرت را در حرکت به سمت مسجد همراهی کردند و احتمال زیاد دارد که منظور همراهان از این کار یاری حضرت زهرا(س) باشد. همان‏طور که امروز اگر کسی برای حضور در مجلس احتجاج حرکت می‏کند گروهی از همفکرانش نیز او را همراهی می‏کنند. پس در این اقدام حضرت دو احتمال وجود دارد اوّل آنکه شخصیت ظاهری ایشان محفوظ بماند، دوّم اینکه پیکرۀ ظاهری حضرت هم در بین مردها نمایان نشود و در میان گروه زنان پوشیده بماند.”

* حَتّی دَخَلَتْ عَلی أَبی بَکْرٍ وَ هُوَ فی حَشْدٍ مِنَ الْمُهاجِرینَ وَ الأنْصٰارِ وَ غَیْرِهِمْ
تا این که حضرت وارد شد بر ابی‏ بکر در مسجد در حالی که گرداگرد او را جمع زیادی از مهاجرین و انصار و دیگر مسلمین گرفته بود. حَشد همان گروه و جماعت است.
* فَنیطَتْ دُونَها مُلاَءةٌ
سپس میان حضرت و مردم پرده ‏ای نصب شد.
وقتی حضرت زهرا(س) وارد مسجد می‏شود در آنجا پرده ‏ای نصب می‏شود. مُلاَءةٌ به معنای إزار یا پرده است. یعنی بین ایشان و آن مردها که از مهاجرین و انصار و گرداگرد ابی‏ بکر بوده‏اند پرده‏ ای آویخته می‏ شود حتی در برخی نسخه‏ ها آمده است مُلاَءةٌ قِبطّیةٌ یعنی حتی جنس پرده را که مصری بوده است مشخص کرده ‏اند. به هر حال نکتۀ مهم در این بخش آن است که همین که حضرت وارد می‏شود دستور می‏ دهند که پرده ‏ای بین ایشان و دیگران بیاویزند. البته از کلمۀ فَجَلَست که در خطبه آمده استفاده می‏شود که قبل از این که حضرت بنشینند پرده را سریع می‏ آویزند. یعنی همین که خبردار می‏شوند دختر پیغمبر(ص) در راه مسجد است یا به محض ورود ایشان محیط را آماده می‏کنند و این پرده را نصب می‏کنند و این خود باز از اموری است برای حفظ حضرت از نگاه مردان و احترامی بوده که به صورت سنّت درآمده است و امروزه نیز در مجالس مذهبی رعایت می‏شود. .

درباره فضیلت و آداب گفتن تسبیح حضرت زهرا(س) روایات زیادی از ائمه معصومین(ع) وارد شده است که به برخی اشاره می‌شود:

جلوگیری از تیره بختی
ابو‌هارون مکفوف می‌گوید: «امام‌صادق به من فرمود: ای ابو‌هارون،‌ ما کودکان خود را همان‌گونه که به نماز فرمان می‌دهیم،‌به تسبیح حضرت زهرا(س) نیز امر می‌کنیم. پس بر این ذکر مداومت کن؛ زیرا هر بنده‌ای بر آن مداومت کند، تیره بخت نمی‌شود.

*خوشنودی خداوند، دوری کردن شیطان
امام باقر(ع) فرمود:‌هرکس تسبیح حضرت زهرا را بگوید،‌سپس طلب آمرزش کند، آمرزیده خواهد شد. این تسبیح به زبان یک‌صد مرتبه است، ولی در میزان عمل یک هزار تسبیح به حساب می‌آید و شیطان را دور و خداوند رحمان را خوشنود می‌سازد.»

آمرزش گناهان
امام صادق(ع) نیز به فضیلت تسبیح بعداز نمازهای واجب چنین اشاره کرد:‌ « مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ مِنْ صَلَاتِهِ الْفَرِیضَةِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ، هرکس بعداز نماز واجب تسبیحات حضرت زهرا(س) را بجا آورد قبل از اینکه پای راست را از بالای پای چپ بردارد، جمیع گناهانش آمرزیده می‌شود»(کافی ج ۳ ص ۳۴۳)

و در حدیثی دیگر فرمود: « مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ الذِّکْرَ الْکَثِیر ، کسی که تسبیح فاطمه زهرا(س) را بگوید خدا را به ذکر کثیر یاد کرده است.»(معانی الاخبار ص ۱۹۳)